Vliegtaks? Tijd voor grover geschut
Klimaatverandering is een veelkoppig monster. Er is, dat weten we inmiddels, niet één oorzaak aan te wijzen voor de opwarming van de aarde. En er is zeker niet één oplossing. De kledingindustrie, de lucht- en scheepvaart, de productie van cement, de veeteelt: het zijn allemaal grote bronnen van CO2. Willen we nog beneden de grens van anderhalve graad opwarming blijven, iets dat veel klimaatwetenschappers al voor onmogelijk houden, dan zijn het deze industrieën waar we onze pijlen op moeten richten. En dat gebeurt ook: in januari is de vliegtaks bijvoorbeeld verhoogd naar 26 euro, een maatregel die reizen per vliegtuig moet ontmoedigen en dus CO2 zou moeten reduceren. Milieuonderzoeksbureau CE Delft rekende uit dat het effect van het verhogen van deze belasting een daling van 2 tot 6,2 procent van het aantal reizigers tot gevolg heeft. Hier geldt het cliché dat alle beetjes helpen, maar als je serieus iets wil doen aan de opwarming van de aarde dan zul je met grover geschut moeten komen.
Om echt verschil te maken zouden wij – de welvarende landen – bijvoorbeeld moeten investeren in schoon koken. Want het is bijna niet voor te stellen, maar een derde van de wereldbevolking – zo’n tweeënhalf miljard mensen – gebruikt nog hout of kolen om eten te bereiden. Dat zijn geen hipsters die vegan boeuf bourguignon maken in hun Dutch Oven boven een kampvuurtje in hun achtertuin, maar vooral mensen in ontwikkelingslanden (met name in Afrika) die geen toegang hebben tot andere warmtebronnen. En dat is gevaarlijk: jaarlijks overlijden er miljoenen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging die het gevolg is van koken op open vuur. Ook is deze manier van koken verantwoordelijk voor twee procent van alle wereldwijde CO2-uitstoot. Dat lijkt misschien klein bier, maar het is vergelijkbaar met de hoeveelheid CO2 die de wereldwijde luchtvaartsector de atmosfeer in blaast.
Gelukkig zijn er genoeg goede oplossingen voorhanden. Kookstellen die werken op petroleumgas, bio-ethanol en op elektriciteit zijn relatief goedkoop om te maken en verspreiden. En hoewel sommige van deze brandstoffen nog altijd fossiel zijn, is de schade voor mens en milieu veel kleiner dan bij koken op hout. Bovendien hoeven er geen (of veel minder) bomen te worden gekapt.
De klimaatcrisis vraagt van ons dat we aan alle touwtjes trekken en een hogere vliegtaks in Nederland is daar zeker een onderdeel van, maar het blijft gerommel in de marge. Toch krijgt de maatregel veel media-aandacht, terwijl je over schoon koken zelden iets hoort. Het wordt dus tijd dat we onze aandacht gaan richten op het grotere werk; op projecten waarmee we een serieuze deuk slaan in de wereldwijde CO2-uitstoot. Schoon koken lijkt me een prima begin. Daar gaat op dit moment wereldwijd zo’n 130 miljoen euro per jaar naartoe, een fractie van wat het zou moeten zijn. De Clean Cooking Alliance, een NGO die alternatieve manieren van koken promoot in ontwikkelingslanden, becijferde dat het jaarlijks zo’n 4,2 miljard euro kost om voor iedereen voor 2030 toegang te geven tot schone kooktoestellen. Dat is een relatief kleine investering met een enorm effect.