Waarom ‘middelbaar’ en ‘hoger onderwijs’?
Tussen alle alarmerende nieuwsberichten door kwam ook dat van het verder dalende aantal MBO-leerlingen de komende jaren. Dus nog minder vakmensen in de techniek, de zorg en andere sectoren, waar we handjes juist hard nodig hebben.
En nu is er al bijna geen bouwvakker, loodgieter, verpleger en kok meer te krijgen. Verontrustend, maar hoe komt dat? Zeker niet alleen door de vergrijzing. Sterker nog, Nederland telt elk jaar meer inwoners, met name door migratie. En ook in België is het inwonertal groeiend. Maar dat levert niet of nauwelijks extra handjes op.
Dan hebben we ergens iets niet goed geregeld, denk ik dan. Zo las ik dat slechts zo’n 30 procent van de toegelaten asielzoekers, die langer dan vijf jaar hier wonen, aan het werk is. Dan klopt er ergens iets niet. Immers, de banen liggen voor het oprapen en ik neem even aan dat de meeste mensen die hier zijn toegelaten, relatief gezond zijn. Wellicht is er een taalbarrière, maar die kun je met cursussen overwinnen. En voor veel beroepen, juist die waarin je je handen moet gebruiken, heb je niet een heel lange scholing nodig. De horeca, de bouw, de zorg, dat werk moet je vooral in de praktijk leren, dat moet te doen zijn. Neem aan dat die mensen in eigen land ook iets van werk hebben verricht.
Nu zou je makkelijk kunnen concluderen dat ze dan niet willen werken, maar dat is maar de vraag. Misschien maken we het met de wirwar aan regels, uitkeringen en toelagen ook veel te ingewikkeld om aan de slag te gaan. Je mag van de nieuwkomers best verlangen dat ze de mouwen opstropen. En daar moeten ze goed bij begeleid worden. Hoe dan ook, dit is een heel onbevredigende situatie.
Die wirwar aan regels is een blokkade voor een andere oplossing, namelijk om mensen die net met pensioen zijn gegaan, toch nog een paar dagen te laten doorwerken. Die willen dat vaak best wel, maar vanwege allerlei regelgeving wordt dat in de praktijk onmogelijk gemaakt. Een werkgever die zo iemand een plek wil bieden krijgt al meteen de verplichting om dan ook nog jaren allerlei uitkeringen door te betalen als de persoon in kwestie ziek wordt. En de pensioengerechtigde die iets bij wil verdienen, wordt vaak gestraft op zijn pensioenuitkering. We ontmoedigen die categorie om ons een handje te helpen. Hoe dom kun je zijn als maatschappij?
Een andere belangrijke oorzaak voor het tekort aan arbeidskrachten in dit soort praktische beroepen is ongetwijfeld dat we al decennia spreken over ‘lager’, ‘middelbaar’ en ‘hoger’ onderwijs. De ouders willen allemaal dat hun kinderen ‘hoog’ scoren, niet ‘laag’ of ‘middelbaar’.
Ik denk dat de waardering niet klopt. We moeten die termen gewoon afschaffen. Waarom behoort de opleiding tot een communicatiedeskundige of een beleidsmedewerker tot ‘hoger’ en die van een zorgverlener of elektricien tot ‘middelbaar’ of ‘lager’? Als we dan tegenwoordig toch zo vaak over discriminatie en stigmatisering spreken, nou, dan kunnen we hier eens naar gaan kijken.
De mensen die bij mij thuis een hightech warmtepomp hebben geïnstalleerd, beschouw ik niet als lager of gemiddeld. Dat zijn verdomd knappe koppen die ook nog eens super handig zijn en dingen doen waar ik niks van snap. Maar hoe goed ze ook zijn in hun vak, hun uurloon ligt lager dan dat van de ‘senior beleidsmedewerker’ die de zoveelste nota schrijft die daarna onderin de la verdwijnt. Ik stel het een beetje zwart-wit natuurlijk, maar de boodschap zal duidelijk zijn.
We hebben net beroerde tijden achter de rug dat we IC’s in de ziekenhuizen moesten sluiten, omdat er te weinig zorgpersoneel was. Je kunt rustig stellen dat onnodig mensen daardoor zijn overleden.
Gelijktijdig lees ik dan dat onder het huidige kabinet Rutte ruim 700 communicatiemensen werken, verspreid over 12 ministeries. Ze schrijven persberichten, en speeches, ze verzorgen berichten op social media en maken filmpjes. Allemaal prima hoor. Maar is dat niet wat veel? En begrijpen we nu dan beter wat de regering wil, dankzij al die communicatie? Ik vrees van niet.
Ik denk dat we de termen laag, midden en hoog in het onderwijs zo snel mogelijk moeten afschaffen. Waarmee we kunnen laten uitstralen dat we ook de beroepen van de vaklui hoog waarderen. En vervolgens ook gelijkwaardig belonen. Dan hoeven de ouders hun kinderen niet meer te pushen om voor ‘hoog’ te kiezen, want alles is dan hoog. Zeker die beroepen waar we ook echt wat aan hebben met z’n allen.
