Kunst en Cultuur

De vergeten prinsessen van Thorn, emancipatie avant la lettre

tekst Jo Cortenraedt
, fotografie Will Falize

Met de tentoonstelling ‘De vergeten prinsessen van Thorn’ heeft het Limburgs Museum een productie van internationale allure neergezet. Niet over komen waaien van een ander museum, maar geheel zelf bedacht en uitgewerkt. De tentoonstelling volgt het leven van een aantal van deze prinsessen en geeft een unieke inkijk in het leven van de Europese adel in de achttiende eeuw.

Ze kunnen er enthousiast over blijven vertellen, directeur Bert Mennings en programma-manager Marieke Koppelmans. De expositie mag er dan ook zijn. Als je er rondloopt, krijg je een TEFAF-gevoel. In De vergeten prinsessen van Thorn zie je kunstwerken en objecten uit meer dan vijftig musea uit heel Europa en de VS. Het merendeel, van staatsieportretten tot prachtige jurken en juwelen, was nooit eerder te zien in Nederland.

Opmerkelijk middels deze tentoonstelling is dat er in de historie wel degelijk vrouwen waren met macht en gezag. „Alleen vind je daar niet veel over in de geschiedschrijving’, zegt Bert Mennings. „Dus we hebben flink moeten zoeken om iets te vinden. Het gelijknamige boek van Joost Welten dat in 2019 uitkwam, heeft ons op het idee gebracht om daar een tentoonstelling aan te wijden.”Het nu Limburgse Thorn was in de achttiende eeuw een Duits ministaatje waar prinsessen en vrouwen van hoge adel de macht in handen hadden. In de tentoonstelling is alle pracht en praal te zien, waartussen de vrouwen van Thorn, met hun onberispelijke stambomen, leefden. Ook hoe hun dagelijks leven eruitzag en welke invloed de connecties met de Europese koninklijke hoven had als het ging om het mogelijk sluiten van een huwelijk of het verkrijgen van het hoogst haalbare: vorstin-abdis worden van het stift Thorn en Essen. Aan de hand van het leven van drie autonome vrouwen – Polyxena, Cunegonda en Gabriella – worden de prinsessen van Thorn uit de vergetelheid gehaald .

Ik vind de vrijheid een groot voordeel. Wanneer men is getrouwd, is men genoodzaakt om onderworpen te zijn, want men heeft een meester gekozen. Het is aangenamer om zelf meester te zijn. Zo luidt de tekst op een van de wanden op de expositie. Typerend voor het gedachtegoed van de prinsessen in die tijd. „Dat is zelfs voor de dag van vandaag heel feministisch, maar toen was dat zeker zo”, vertelt Marieke Koppelmans. Zij heeft ruim een jaar gewerkt aan deze multimediale expositie, waarbij ook klank een belangrijke rol speelt. „Het gaat om een totaalbeleving, zodat we de bezoeker echt onderdompelen in die periode.” Koppelmans is intussen genomineerd voor ‘Museumtalent van het jaar’ en zorgt volgens Mennings voor nieuwe energie en elan in het Limburgs Museum. „We hebben geluk gehad dat wij tijdens de lockdowns door hebben kunnen werken aan de tentoonstelling,” zo vertelt ze, „zodat we de opening niet hebben hoeven opschuiven, zoals veel musea noodgedwongen hebben moeten doen.”

Bert Mennings glundert vooral bij de gedachte dat het kleine witte stadje Thorn eeuwen geleden internationaal zo’n belangrijke positie innam. „Maar liefst 800 jaar, vanaf 1007. Pas in de Franse revolutie kwam daar een einde aan. Het was een wereldlijke, autonome orde met een eigen inkomen. De thema’s identiteit, transformatie en Euregio vormen een rode draad in dit onbekende en fascinerende verhaal over onze Limburgse geschiedenis. Het is nauwelijks voor te stellen maar Thorn was in die tijd een knooppunt van de Europese adel, met directe lijnen naar Versailles, Schönbrun en andere paleizen. Het mocht in die tijd ook wat kosten, want de dames droegen bijvoorbeeld alleen zijden stoffen.”Niet alleen prachtige schilderijen zijn te zien op de expositie, maar ook vele voorwerpen, van zilverbestek en servies tot een heuse originele koets, van manuscripten tot geborduurde robes. Op een manshoog paneel is duidelijk te zien hoe de macht in Thorn in die tijd is opgebouwd. Bovenaan de vorstin-abdis, met twaalf vrouwen daaronder geportretteerd. Helemaal onderaan komen pas de mannen, die een ondergeschikte rol spelen.„Toch hadden de vrouwen hun beperkingen”, vertelt Koppelmans. „Je had natuurlijk wel erecodes, waaraan hoogadellijke dames geacht werden zich te houden. De familie-eer was belangrijk. Ze konden bijvoorbeeld niet met de eerste de beste trouwen, dat moest op gelijk niveau gebeuren. In die zin leefden ze ook wel enigszins in een gouden kooi. Cunegonda en Gabriella zijn uiteindelijk nooit getrouwd. Cunegonda is er dicht bij geweest, ze zou via een huwelijk keizerin van Oostenrijk kunnen worden, maar uiteindelijk is dat niet doorgegaan, zo hebben we in de stukken ontdekt. Zij was niet alleen een edelvrouw, maar ook een zakenvrouw en bijvoorbeeld een fervent jager. Zo introduceerde ze in Essen een tolweg en investeerde ze in de ijzer- en mijnindustrie in het Ruhrgebied. Maar ze bleef in Thorn wonen als uitvalsbasis voor haar reizen naar de Europese vorstenhuizen.

De vergeten prinsessen van Thorn is nog te zien tot en met 3 april.

Keulsepoort 5, Venlo (NL) – limburgsmuseum.nl

Deel dit artikel:
Meer artikelen over:
Kunst en Cultuur

,

Limburgs Museum

Jo Cortenraedt

Hoofdredacteur, uitgever en allround journalist

Jo Cortenraedt is allround journalist met tientallen jaren ervaring in Nederland en daarbuiten. Hij werkte onder meer voor het ANP, het NOS-journaal en De Telegraaf. Hij startte in 1997 als hoofdredacteur en uitgever Chapeau Magazine, in hetzelfde jaar was hij betrokken bij de start van de regionale televisie in Limburg.

Voor beide media is hij nog steeds volop actief met verhalen, reportages, columns en beschouwingen. In de eerste fase van zijn carrière stonden vooral het actuele nieuws en politiek centraal. Tegenwoordig zijn dat eerder specialisaties zoals kunst- en cultuur, gastronomie, human interest en de kwaliteit van leven.

Zijn brede netwerk, van TEFAF tot André Rieu, draagt bij aan de positie van Chapeau in zowel Limburg, als ook in de rest van Nederland en in België.

Jo Cortenraedt 's topic(s):
Uitgelicht

Gerelateerd nieuws