Maastricht, Stenen Stad

Afgelopen zondag bezocht ik samen met mijn zusje de tentoonstelling Maastricht, Stenen Stad in Bureau Europa in Maastricht. Een team van ontwerpers, makers en onderzoekers van de TU Delft heeft zich gebogen over de geschiedenis van het materiaal en ambacht, en de toepassing ervan in architectuur in Maastricht. Naast onze interesse in dit thema, waren we in eerste instantie vooral erg benieuwd naar de gipsen modellen, die in samenwerking met de MMIA (Maastricht Master Interior Architecture) tot stand zijn gekomen.  

Opgegroeid met een vader als architectuurfotograaf, is deze interesse ons met de paplepel ingegoten. Mijn zusje volgt dan ook de Master of Architecture aan de hogeschool Zuyd in Maastricht. Zelf ben ik eind 2014 afgestudeerd aan de richting Man and Well Being aan de Design Academy in Eindhoven, met een stage afgerond bij het in Tokyo gebaseerde architectenbureau junya.ishigami+associates. Dus hoe kun je beter een zussenzondag spenderen, dan door het bewonderen van architectonische studies naar onze eigen geboortestad?

Eenmaal binnengekomen in de ruimte, worden we verwelkomd door de achter elkaar gepresenteerde, prachtig uitgevoerde modellen, die 1:20 fragmenten tonen van karakteristieke Maastrichtse gebouwentrees. Dit is al een verademing en daarmee een mooi begin van de expositie, want wie al enige praktijkervaring als ontwerper heeft opgedaan, weet dat er nog maar zelden ruimte wordt genomen voor het tijdrovende proces van modellen maken. En dat terwijl het een uitzonderlijk mooie manier is om een gebouw te onderzoeken. Door het werken op schaal ben je namelijk genoodzaakt bepaalde details weg te laten, en je zo te beperken tot de essentie. Dit maken van modellen is mede daarom naar mijn mening een ambacht dat niet verloren mag gaan, en niet blindelings vervangen kan worden door het 3Dcomputertekenen.

In een aangrenzende ruimte zijn stalen van vele soorten natuursteen te bewonderen. Het is mooi te zien dat deze tentoonstelling zo diep op het materiaal ingaat. Het enige dat ik miste in deze ruimte waren naambordjes met de benoeming van de verschillende steensoorten en hun plaats van herkomst. Hoewel er een film in deze ruimte wordt getoond die enkele steensoorten uitlicht, werd mijn nieuwsgierigheid naar de rest van de stalen hiermee niet volledig beantwoord.

Vervolgens verplaatsen we ons naar de ruimte aan het einde van de gang. De daklichten van deze voormalige Timmerfabriek bieden een soort natuurlijke spotlights voor de tentoongestelde objecten. Alle verschillende aspecten van het materiaal komen aan bod; de ruimte is onderverdeeld in delven/oorsprong, stapelen, bekleding, ornament. Niet alleen de geschiedenis van het materiaal komt aan bod; in het midden van de ruimte is een tafel geplaatst met daarop nieuwe alternatieve gebruiken van het materiaal, want gezien huidige isolatienormen en hoge kosten is het gebruik van steen als dragend materiaal in de huidige bouwpraktijk niet meer mogelijk.

Een voorbeeld van een dergelijke alternatieve toepassing is te zien in het ontwerp van Tasmana Korshed Alam. Zij bestudeerde granieten straatstenen, erg bepalend voor het straatbeeld van Maastricht. De binnenplaatsen in haar ontwerp zijn verbonden door een granieten pad. In haar ontwerp is er veel aandacht voor de plint, die het gebouw met de tussenliggende paden lijkt te verbinden, waardoor er een intieme ruimtes ontstaan.

Binnen deze tentoonstelling ben ik vooral erg onder de indruk van de mate van aandacht voor het detail, en de extensieve visuele onderzoeken. Een voorbeeld is deze analysetekening van Het Huis In Den Steenen Bergh, door Daan Groeneveld. Hij bestudeerde de geheel natuurstenen gevel van dit pand. Zo kwam hij erachter dat -hoewel de stenen niet gebruikt werden voor hun dragende functie – de patronen die toch zichtbaar zijn in de façade van dit pand, een uitdrukking zijn van het stapelen. Een indrukwekkend voorbeeld van hoe een goed ontworpen tekening een ingewikkeld principe in een oogopslag helder kan maken.

Ook benieuwd naar hoe traditionele materialen een nieuwe toepassing vinden? Of ben je net als mijn zusje en ik een ontwerper die altijd op zoek is naar inspiratie voor het vormgeven van visuele studies? Maastricht, Stenen Stad is nog tot 8 augustus te bezoeken.

Fotografie: Nina Simons