IN THE SPOTLIGHT Stefan Rosu

Op 3 september 2013 vond de eerste ontmoeting plaats tussen Stefan Rosu en de musici en stafleden van wat inmiddels philharmonie zuidnederland is. Precies vijf jaar later kijkt hij met trots terug. ,,Het gekke is dat als ze me nu zouden vragen: zou je het aanbevelen om twee orkesten met elkaar te laten fuseren, dan zou ik zeggen: niet doen.”

Vanuit zijn kantoor achter het Theater aan het Vrijthof kijkt hij uit op een imposante verzameling daken, torens en verborgen binnenplaatsjes, die stuk voor stuk tot de verbeelding spreken. Sommige ervan verraden door de manier waarop ze zijn gebouwd een aanzienlijke leeftijd. Voor Stefan Rosu vormt de monumentale pracht elke dag opnieuw een bron van inspiratie. ,,Wist je dat Rembrandt vanuit zijn atelier precies zo’n zelfde uitzicht had. Ik noem deze kamer dan ook altijd de Rembrandtkamer.”

Deze week is het precies vijf jaar geleden dat Rosu (Osnabrück, 1960) aantrad als zakelijk en artistiek leider van de philharmonie zuidnederland. Enkele maanden daarvoor was hij benaderd met de vraag of hij het leuk zou vinden om leiding te geven aan de vorming van een nieuw orkest, dat zou moeten worden samengesteld uit twee orkesten: Het Brabants Orkest in Eindhoven en het Limburgs Symfonie Orkest met als vestigingsplaats Maastricht.

Strategische benadering
Dat ze uitgerekend bij hem uitkwamen, is op de keper beschouwd niet zo gek, aldus Rosu. ,,De wereld van de symfonieorkesten is niet zo groot. Je moet wel een zeer terughoudend huiselijk type zijn als je de belangrijke spelers in de orkestwereld niet af en toe tegenkomt. Om een globale indruk te geven: over de hele wereld zijn maar zo’n 250 beroepsorkesten. 130 daarvan zijn gevestigd in Duitsland. Zelf had ik net gepubliceerd over de strategische benadering van orkesten in de toekomst. Bovendien had ik kort daarvoor een fusieproces afgerond in Luxemburg. Een proces dat achteraf bezien een stuk kleinschaliger was dan het fusieproces dat mij in het zuiden van Nederland te wachten stond, maar toch.”

Orkestleider zonder dirigeerstok
Zakelijk én artistiek leider zijn van een groot orkest is een veeleisende baan waarin veel belangen tegen elkaar moeten worden afgewogen, en waarbij alleen het eindresultaat van belang is. In feite geeft Stefan Rosu niet alleen leiding aan het orkest, maar is hij ook orkestleider. ,,Maar dan wel een zonder dirigeerstok”, zegt hij. 

De scouts die namens de stichtingsbesturen van de twee orkesten op pad werden gestuurd om de juiste man (of vrouw) te vinden, hadden een duidelijk profiel voor ogen. ,,Ze zochten een ervaren leider, met de juiste senioriteit en kennis op zowel zakelijk als artistiek vlak. Belangrijk was verder dat de nieuwe intendant niet op de een of andere manier aan Limburg en Brabant was verbonden, maar wel genoeg feeling had met de Nederlandse situatie.”

De juiste dynamiek
Gevoel voor de juiste verhoudingen bleek hard nodig, want samen met de overige stafleden had Rosu een stevige klus te klaren. Zeker in het begin ging het allemaal wat moeizaam. ,,Het gekke is dat als ze me nu zouden vragen: zou je het aanbevelen om twee orkesten met elkaar te laten fuseren, dan zou ik zeggen: niet doen. En dat zeg ik terwijl alles prima is verlopen en beide orkesten er naar mijn mening op vooruit gegaan zijn. Destijds noemden we het een gedwongen huwelijk, maar ik ken niemand in het orkest die die term nog bezigt. Het begin was zeker moeilijk, maar opeens was daar de dynamiek die alles in een stroomversnelling heeft gebracht. We zijn goed op weg om ons verder te ontwikkelen als een van de beste orkesten van het land. Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat we door middel van continue vernieuwing de dingen voorblijven.”

Aansluiting bij bedrijfsleven
Inmiddels is philharmonie zuidnederland een goed geolied bedrijf met een volle agenda. Alles bij elkaar is het orkest inmiddels goed voor zo’n 400 activiteiten per jaar. Dat er binnen één orkest zoveel gebeurt heeft deels te maken met de tijdgeest, legt Rosu uit. ,,Als modern orkest ben je onderdeel van de samenleving. Dat brengt een verantwoordelijkheid mee die wij als orkest graag vervullen. Wij laten ons gezicht zien bij belangrijke evenementen met een regionaal karakter en zoeken tevens heel nadrukkelijk aansluiting bij het bedrijfsleven, dat we zien als een belangrijke aanjager van cultuur.”

Ook educatie is voor een toporkest belangrijk, stelt Rosu. Het is dan ook een van de pijlers waarmee philharmonie zuidnederland zich nadrukkelijk presenteert. We zijn komend seizoen betrokken bij ruim 200 educatieve projecten waarmee we zo’n 20.000 jonge mensen in Limburg, Brabant en Zeeland hopen te bereiken. Daarnaast hebben we natuurlijk een hoogwaardig concertprogramma dat opvalt door zijn verscheidenheid en kwaliteit.”

Toekomstige generaties
Het aanboren van nieuwe ‘markten’ en het zoeken van samenwerkingsverbanden is in de wereld van de grote orkesten een tamelijk nieuw verschijnsel, legt Rosu uit. ,,Als men het woord ‘orkest’ hoort heeft men een bepaald beeld voor ogen. Dat heeft ook te maken met de manier waarop orkesten zelf te werk gaan. Een orkest is van nature een vrij behoudend instituut. Iedereen is gewend aan een orkest dat vanaf het podium een publiek vermaakt, meestal door werken van klassieke componisten ten gehore te brengen. Die formule heeft de afgelopen honderd jaar zijn dienst bewezen en werkt nog altijd, maar voor toekomstige generaties zullen we moeten kijken hoe we nieuwe formules in het leven gaan roepen.”

Een van die formules staat op het punt om te worden uitgerold. Vanaf dit najaar herbergt Maastricht een onderzoekscentrum dat zich exclusief richt op de innovatie van de klassieke muziek. Het Maastricht Centre for the Innovation of Classical Music, zoals de wetenschappelijke instelling heet, is een initiatief van Rosu, die hiermee een lang gekoesterde wens in vervulling ziet gaan. 

Relevantie klassieke muziek
Het betreft een interdisciplinair onderzoekscentrum dat gericht is op het ondersteunen van vernieuwingen in de klassieke muziek. Rosu: ,,Wat we hier in Maastricht gaan doen, is uniek in de wereld. Het wetenschappelijke instituut, dat geleid gaat worden door een eigen hoogleraar (Peter Peters, red.), krijgt de beschikking over zes à zeven mensen die fulltime onderzoek gaan doen naar mogelijke vernieuwingen. Zij worden gevoed met informatie die ze vanuit de hele wereld krijgen aangereikt. Wat ze concreet gaan doen is vernieuwingsprocessen in kaart brengen door middel van wetenschappelijk onderzoek. Het is belangrijk dat we een antwoord vinden op de vraag wat in de huidige context de relevantie is van klassieke muziek.”

Dat het genre bij de jongeren van nu en de generaties van de toekomst niet meer zou leven, zoals vaak wordt beweerd, is volgens Stefan Rosu ‘volstrekte nonsens’. ,,Nog niet zolang geleden heeft Spotify een grootscheeps onderzoek onder jongeren gepubliceerd. Een van de centrale vragen was: ‘Wanneer is je smaak zodanig ontwikkeld dat je de keuze hebt gemaakt welke muziek je de rest van je leven wilt beluisteren’.”

Academisch ziekenhuis
Een van de uitkomsten was dat pubers al heel graag naar klassieke muziek luisteren, maar daar onderling niet over praten, aldus Rosu. ,,In zijn algemeenheid wordt klassieke muziek niet als iets hips en eigentijds beschouwd, maar dat wil niet zeggen dat jongeren klassieke muziek niet mooi vinden. Jongeren zullen ook niet gemakkelijk uit zichzelf naar de concertzaal komen. Binnenkort komen we met een plan om te kijken hoe we dit kunnen veranderen, want er moeten manieren zijn om jongeren wel voor klassieke muziek te interesseren.” 

Voor het nieuwe instituut is ook wat dat betreft een mooie rol weggelegd, betoogt de intendant van philharmonie zuidnederland. ,,Wij zijn straks voor de muziek wat het academisch ziekenhuis is in de medische wereld is: we hebben de beste gespecialiseerde onderzoekers, we hebben de middelen en faciliteiten om onderzoek te doen en in plaats van de beste artsen hebben wij topmusici in dienst die voor de toekomst van de klassieke muziek het verschil gaan maken.”  

Fotografie: Harry Heuts 

_______________

Chapeau Nieuwsbrief
Wil jij wekelijks het laatste nieuws ontvangen over het goede leven in Limburg NL/BE? Schrijf je dan in voor onze mooie nieuwsbrief -> inschrijven <