Nieuwe productie Toneelgroep Maastricht zet je aan het denken
Een beroemd citaat van de Franse acteur/filmmaker Jacques Tati luidt: ‘Je veux que le film commence quand vous quittez la salle’. Met andere woorden: als de film ten einde is, begint hij pas, want het is de bedoeling dat hij je aan het denken zet en uitnodigt om verder te praten: ‘Ik wil dat de film begint als u de zaal verlaat’.
Wat dat laatste betreft kwam de première van Iets van Troost, de jongste productie van Toneelgroep Maastricht, zaterdag 14 november in de Bordenhal in Maastricht, op een wat ongelukkig moment. Voordat ‘het doek’ opging, maar ook na afloop van de voorstelling, gingen de gesprekken hoofdzakelijk over één ding: de verschrikkelijke gebeurtenissen in Parijs de avond tevoren, die aan ten minste 130 mensen het leven kostten.
Aan het prachtige spel van Hans van Leipsig en Mieneke Bakker, twee oudgedienden bij het sterk aan de weg timmerende Maastrichtse toneelgezelschap, ligt het zeker niet. Zij geven op ontroerende wijze gestalte aan respectievelijk Barrie (een door bemoeizucht van de overheid geplaagde clown op leeftijd) en diens moeder, met wie hij nog altijd in één huis woont en met wie hij, op zijn zachtst gezegd, een ingewikkelde verstandhouding heeft.
Het bijzondere stuk opent met een scène waarin de clown op beeldende wijze een aantal gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis in herinnering roept. Net als de personen die in een inmiddels ver achter ons liggend verleden de actualiteit van destijds bepaalden, zal Barrie zich allerminst lijdzaam opstellen als zijn tijd gekomen is, is de boodschap die de toeschouwer meekrijgt.
Maar niets is minder waar: clown Barrie – een fantast in een fantasieloze wereld – is een kwetsbaar mens, die zich weliswaar stoer opstelt, maar uiteindelijk ineenkrimpt onder druk van de omstandigheden. Als hij een brief krijgt van het UWV waarin staat dat het tijd wordt dat hij re-integreert – hij moet aan het werk omdat zijn uitkering wordt stopgezet – raakt hij in paniek en begaat hij als ‘goed mens’ die alleen maar goed wil zijn voor anderen door hen te vermaken, hen aan het lachen te brengen en desgevallend ‘iets van troost’ te bieden – de ene na de andere fout. Hij ziet zichzelf anders dan anderen hem zien. De geboren optimist gaat net zolang door totdat hij niet meer kan en legt zich uiteindelijk – lijdzaam – neer bij de feiten.
De tragikomedie Iets van Troost, geschreven door Jibbe Willems en gespeeld onder regie van artistiek leider Michel Sluysmans, is een prachtig uitgewerkt verhaal met meerdere lagen (Mieneke Bakker vervult zowel de rol van Barries moeder als die van Monique (‘met IQ’), Barries werkcoach bij het UWV). Het verhaal, waarin humor en ernst op een prettige manier door elkaar lopen, sluit goed aan bij wat kan worden beschouwd als een ander typisch onderwerp van deze tijd: de meedogenloosheid van de bureaucratie, die mensen niet meer zelf laat nadenken over wat ‘goed voor iedereen’ zou kunnen zijn, maar hen daarentegen dwingt tot het opvolgen van allerlei bizarre regels, waardoor de samenleving een heel stuk minder gezellig en troostelozer wordt.
Iets van Troost is van 12 tot en met 29 november te zien in de Bordenhal in Maastricht. Daarna in Theater de Garage in Venlo (12 december), Parkstad Limburg Theaters in Heerlen (9 januari) en Theaterhoeve Horckerhof in Baexem (10 januari).
