Donderdag de 12de: wat brouwer Jan-Paul Rutten leerde van de coronacrisis
Donderdag 12 maart riep premier Rutte de Nederlanders op om thuis te gaan werken en sociaal contact te mijden. Wat nog even een ‘griepje’ leek, bracht ons vanaf die dag in een diepe crisis. Het jaar 2020 heeft veel losgemaakt. Hoe verandert dit jaar onze blik op de wereld? We blijken heel veel te kunnen, in dit jaar vol tegenstellingen. Maar wat willen we? Martijn Kagenaar spreekt erover met mensen die vooruit willen. Tot 12 maart schrijft hij elke week over wat zij leerden. In deze aflevering ‘vrije brouwer’ Jan-Paul Rutten van Gulpener Bierbrouwerij in Gulpen.
,,Donderdag de 12de ik zat in een vertraagde slechte film en dacht telkens ‘huh, wat gaan we nou weer doen?’ Terwijl ik dat met mijn achtergrond (tot 2012 was hij chirurg, mk) had moeten zien aankomen. Toen zondag de 15de de horeca dichtging zeiden sommigen nog dat het voor drie weken was, maar ik zei maandagmorgen meteen: ‘Jongens dit gaat veel langer duren!’ Als medicus weet ik dat je zo’n virus niet 1-2-3 uitwist. In China zat in die tijd alles al twee maanden potdicht.”
Geen horeca
,,Bij ons viel de fustenverkoop weg en dat is de helft van onze omzet. In die eerste week was ik dat konijn dat in de koplamp zat te staren: wat gaat dit in godsnaam voor ons betekenen? We hebben meteen al onze uitgaven gestopt, met de bank de liquiditeitsprognose doorgenomen, de hele riedel. We hadden nog nooit van ons leven géén horecaverkoop gehad. Dus als dat stilvalt, welke schade ontstaat er dan op de langere termijn?”
Grootste voorraad ooit
,,De lente- en zomerpiek kwamen eraan, dan hebben we altijd al extra voorraad. Daarnaast zouden we in april ons nieuwe brouwhuis in gebruik nemen. En in het begin draai je daarmee nog niet op volle toeren, dus moesten we ook daarom extra voorraad aanleggen. Nou, er kon geen druppel meer bij in het magazijn: alle fusten en flessen zaten vol. De horecasluiting was voor ons dus echt a perfect storm…”
Nieuw brouwhuis klaar
,,We stonden te trappelen om de ketel voor het eerst te vullen. Alles was aan elkaar gelast, we waren de kleppen al aan het droogtesten. En toen ging heel Europa in lockdown en moesten de Belgen van hoofdaannemer Meura, hun Kroatische ICT’ers en de technici uit Oekraïne op stel en sprong naar huis. Voor we het wisten stonden we in een brouwhuis waar de lampjes brandden, maar waar niemand wist hoe je die moest bedienen… In juni hebben we dat pas weer opgepakt. Dat was heftig.”
Voorraden wegspoelen
,,Toen in juni de horeca weer openging, konden we teren op onze voorraden uit de winter. Maar nu zijn sinds oktober de cafés en restaurants al ruim vier maanden dicht. Dan zit je met de houdbaarheid van je product. Als de horeca pas in mei weer open mag, kunnen we zeker een aantal tonnen door de goot spoelen. Dat is erg triest.”
Halve kies
,,Landelijk was de zomeromzet redelijk, maar niet zoals gebruikelijk. Nu met de tweede lockdown gaan we weer helemaal terug naar af. Met de Nederlandse brouwers pleiten we in Den Haag voor genoeg steun aan de horeca. Ik spreek veel horecaondernemers: zij kunnen niet opeens iets anders verzinnen om geld te verdienen en met take away vul je maar een halve kies. Dat is geen verdienmodel voor de toekomst. Hun passie is mensen laten genieten, lachende gezichten creëren en die wordt hun nu ontnomen. In de zomer bloeide hun passie weer eventjes op, maar nu kwijnen ze voor je neus weg. Dat vind ik verdrietig.”
Pubquiz
,,Vanaf maart hebben we vol ingezet op online activiteiten: webshop, pubquiz, proeverijen. Dat was een groot succes: op een gegeven moment schreven zich wel driehonderd teams in voor de pubquiz. We maakten lol met duizend mensen thuis en er gingen per week wel tweehonderd bierpakketten de deur uit. De dames van communicatie en de mensen van het Brouwlokaal hebben dat ontzettend goed gedaan.”

Intrigerend drankje
,,Speciaalbier vormt ongeveer de helft van onze omzet. En de laatste jaren zien we alcoholvrij bier natuurlijk hard groeien. Maar gewoon 0.0 is voor ons niet spannend, we creëren liever een niche waar we ons fijn in voelen. En toen kwam ik kombucha tegen, een heel intrigerend drankje: heel ambachtelijk, gefermenteerde thee, met dertig dagen wilde vergisting van bacteriën. Dat proces geeft een diepe smaak met mooie zure tonen. Dat fermentatieproces beheersen wij al tweehonderd jaar, dus zijn we gaan kijken of we op die markt iets nieuws konden toevoegen. Onze BATU kombucha is de eerste volledig suikervrije in Europa. De ontwikkeling daarvan was wel een puzzel. Sinds het najaar staan er onder een heel nieuw merk drie bijzondere smaken in het schap bij Albert Heijn.”
Fossielvrij bier
,,Een brouwhuis bouw je maar eens in de dertig jaar, daarover denk je diep na. En duurzaamheid is al 25 jaar ons vertrekpunt. In feite is het voor de hele wereld de enige optie. Dus als ik een nieuw brouwhuis bouw dat maar ‘een beetje duurzamer’ is dan het oude, kan ik mezelf niet recht in de spiegel aankijken. Vanuit onze duurzaamheidsfilosofie vonden we dat we tot het uiterste moesten gaan. Onze ambitie werd toen ‘fossielvrije bierproductie in 2030’.”
Stip aan de horizon
,,Wat fossielvrij bierbrouwen precies betekende wisten we niet, maar het werd wel onze stip aan de horizon. Alleen het meest duurzame brouwhuis van Europa zou ons in de buurt van fossielvrij brengen. Maar hoe definieer je dat dan weer? We hebben vijf potentiële bouwers uitgenodigd om ideeën voor te leggen. Al snel haakten er drie af, onze vraag was te ingewikkeld voor hun. Een Duitse en Belgische firma gingen er wel serieus op in. We zijn dan wel een kleine brouwerij, maar dit zou ook wel eens hún toekomst kunnen worden.”
Duurzaam op drie niveaus
,,Elk brouwhuis houdt aan het eind van het proces altijd tanks vol heet water over. Met die energie kunnen wij niets in onze brouwerij. Het Belgische Meura bedacht een brouwhuis waarin bijna alle warmte die we produceren weer wordt ingezet. We gebruiken nu 75 procent minder energie dan in ons vorige brouwhuis. De laatste 25 procent halen we eruit als we de warmtepomp installeren, dan zijn we helemaal fossielvrij. Die investering doen we – afhankelijk van corona – zo snel mogelijk. Het derde element is grondstofgebruik: wij werken met granen uit de regio. Daarvoor was een speciale filter nodig waarmee we regionale en oergranen altijd goed kunnen verwerken, of het voorjaar nu koud en nat of warm en droog is.”
Het afgelopen jaar zagen we een aantal typische dilemma’s veelvuldig voorbijkomen:
Digitaal – fysiek / controle – vrijheid / nieuw – normaal / masker op – masker af / groei – ontwikkeling / feiten – fictie / morgen – overmorgen / plezier – angst / intimiteit – veiligheid
Voor elke aflevering van deze serie kiest de geïnterviewde er drie om op te reflecteren.
Feiten – fictie
,,Fictieve verhalen hebben een gigantische impact op onze maatschappij. Dat zie je in de hele wereld, met als grootste voorbeeld natuurlijk Trump. Ik heb er een broertje dood aan dat sommige mensen niet onderkennen dat we met zeven miljard mensen onze aarde opeten en klimaatproblemen veroorzaken. Die leven op een andere planeet en dat is gevaarlijk.”
Controle – vrijheid
,,Als je alle vrijheid hebt, word je doodongelukkig. Dat is net zoiets als onsterfelijk worden. Dat is de eerste twee weken leuk, maar als je weet dat er altijd nog een dag komt, hoef je nooit je best te doen om iets op tijd voor elkaar te krijgen. Je hebt juist beperking nodig voor geluk. Controle geeft rust en daarmee creëer je de vrijheid om leuke dingen te doen. Die balans is voor mij een zoektocht waarvan ik hoop dat ik die mijn hele leven volhoud.”
Masker op – masker af
,,Ik krijg jeuk van mensen die vinden dat ze op een bepaalde manier moeten overkomen. Vaak doen ze dat niet eens bewust, maar ik probeer bij mezelf wel te voorkomen dat ik mezelf niet ben. In ons bedrijf lopen er gelukkig geen mensen met maskers rond.”