Waut Koeken loopt zich warm voor première Werther

Op vrijdag 10 november gaat in het Theater aan het Vrijthof in Maastricht de opera Werther van Jules Massenet in première. Het is de eerste operaproductie die volledig tot stand is gekomen onder leiding van de nieuwe intendant Waut Koeken. Het genre opera verdient meer aandacht, ook van een jonger publiek, zei Koeken onlangs in een vraaggesprek met Chapeau. ,,We hebben het over een kunstvorm die met ‘oubolligheid’ wordt geassocieerd. Maar voor mij is opera juist een kunst die toekomst heeft.”

Hij moet vijftien zijn geweest toen hij zijn eerste opera zag: Macbeth van Verdi. „In de Vlaamse Opera in Antwerpen. Het was een coup de foudre, zoals de Fransen zeggen: liefde op het eerste gezicht. De zomer daarop ben ik speciaal vakantiewerk gaan doen om me een abonnement te kunnen permitteren.”

Waut Koeken (42) vertelt vol passie. Over de ongebruikelijke manier waarop hij het vak is ingerold. Over de rol van Opera Zuid in het Nederlandse cultuurlandschap. Over de toekomst. En over het komend seizoen, waarin Opera Zuid wederom met twee nieuwe producties door het land trekt. De nieuwe intendant van Opera Zuid kampt met een jetlag. Hij komt net terug uit Canada, waar hij even ten noorden van Winnipeg – een paar weekjes rust genomen heeft, bij de familie van zijn Canadese echtgenote. „Even geen telefoon. En al helemaal geen internet.”

INTENS

De Vlaamse operaregisseur was toe aan rust. In februari volgde hij Miranda van Kralingen op als artistiek én zakelijk leider van Opera Zuid. „De eerste maanden na mijn aanstelling zijn de meest intense in mijn leven geweest. In mijn functie neem je per dag wel honderd beslissingen. Heerlijk om de waan van de dag even achter je te laten, nieuwe perspectieven te zien en landschappen te ontdekken. Ontspanning is in dit vak van levensbelang.”

Koeken volgde geen artistieke opleiding. Klassieke muziek was bij hem thuis niet aan de orde. Hij studeerde kunstwetenschappen en filosofie. Om zijn opleiding te kunnen betalen nam hij allerlei baantjes aan in het theater. Hij verzorgde de boventitels en werkte als toneelmeester. Was requisiteur, assistent-productieleider en dramaturg. „Het was een feest om in de coulissen al die regisseurs en solisten aan het werk te zien.”

DROOM

Jaren geleden brak hij door. Hij zette voor-stellingen op de planken in onder meer Wenen, Parijs, Antwerpen en Luxemburg. ‘Een muzikant zonder instrument’, noemt hij zichzelf. „Nooit had ik gedacht dat mijn droom om zelf opera’s te regisseren zou uitkomen.”

In mei vorig jaar kwam Opera Zuid in aanvaring met de Raad voor Cultuur. Het adviesorgaan van de regering wees een subsidiebedrag van ruim 1 miljoen euro van de hand. De kwaliteit van de voorstellingen zou ‘muzikaal en scenisch’ ondermaats zijn. In december kwam het toch nog goed. Opera Zuid stelde op basis van de kritiekpunten een nieuw plan op, dat wel werd goedgekeurd. De nieuwe intendant wil er niet te diep op ingaan. Liever kijkt hij vooruit. „We hebben het over een kunstvorm die met ‘oubolligheid’ wordt geassocieerd. Maar voor mij is opera juist een kunst die toekomst heeft.”

JONGE TALENTEN

Opera Zuid blijft een springplank voor jonge operatalenten − zangers, regisseurs, dirigenten, vormgevers die vervolgens hun vleugels moeten uitslaan, geeft hij aan. „Maar de perfecte chemie tussen een artiest en een rol, in alle facetten, is voor mij cruciaal. The world is your stage. Overal is behoefte aan mooie, expressieve, kwaliteitsvolle stemmen. Je hebt operahuizen van Sydney tot Hawaii. Frankrijk kent 33 vooraanstaande operagezelschappen. in Duitsland heeft elke middel-grote stad er een.”

Opera Zuid is zich wel degelijk bewust van het algemeen belang dat het te dienen heeft. „We werken met publieke middelen. Men mag van Opera Zuid verwachten dat het topkwaliteit neerzet. Het is mijn opdracht om vandaag de talenten te ontdekken die ik morgen niet meer kan betalen. Opera Zuid is niet geïnteresseerd in sterren, wel in wat ze in Duitsland Sternstunden noemen. Intense momenten waarin alles bij elkaar komt: de complexe synergie tussen de zangers, het orkest en de theatrale waarachtigheid.’

PUBLIEK

Alvorens te landen in Brussel maakte hij nog een tussenstop. In Londen. Om met zijn scenograaf en kostuumontwerper alvast te praten over de maquette voor Un ballo in maschera van Verdi, een internationale coproductie tussen Opera Zuid, L’Opéra national de la Lorraine (Nancy) en Les Théâtres de la Ville de Luxembourg, die voor 2018 staat gepland. „Zo’n maquette is de eerste reality check na wat ik noem ‘de droomfase’. Je kunt prachtige ideeën hebben, maar als op schaal blijkt dat iets niet kan, kun je tijdig bijsturen.”

In november is Werther aan de buurt. Deze opera van Massenet, gebaseerd op de roman Die Leiden des jungen Werthers van Goethe, gaat op vrijdag 10 november in première. Als intendant én regisseur kijkt hij vooral uit naar de reacties van het publiek, of zoals hij het zelf noemt, de ‘mysterieuze alchemie tussen het publiek en de bühne’. „Dezelfde coup de foudre die mij ooit trof, wil ik bij het publiek doen inslaan. Wij maken geen opera voor operakenners, wij maken opera voor iedereen.”

Fotografie: Richard Stark