Top or Topic in het Centre Céramique
Soms zijn archeologische tentoonstellingen op het eerste gezicht ietwat stoffig, sommigen zouden misschien zelfs zeggen saai. Maar als je aankomt bij het Centre Céramique, zie je al door de glazen wanden een zwarte ruimte in de hal staan. Het strakke patroon zichtbaar over het zwart – ontworpen door Bureau Caramel – toont lijntekeningen van enkele van de geselecteerde items, en licht zo al een topje van de sluier op. Niets hieraan oogt stoffig. Deze mysterieuze ruimte – ontworpen door L27 en team tentoonstellingen Centre Céramique – nodigt uit naar binnen te gaan.
Eenmaal binnengekomen ontdek je al snel dat de voorwerpen niet traditioneel op chronologische volgorde gepresenteerd zijn, maar gegroepeerd zijn per materiaal. Dit geeft het geheel een meer verfrissend, afwisselend karakter. De informatie bij de objecten is bondig. Maar voor degenen die graag de mysterieuze verhalen induiken is er een mooi vormgegeven catalogus te koop voor 9,95 euro. Ieder object wordt er uitvoerig in beschreven.
Ik had het geluk rondgeleid te worden door Wim Dijkman, conservator cultureel erfgoed van het Centre Céramique. Zo kom ik erachter dat bij de aanleg van de nieuwe A2, een graafmachine op delen van een voorwerp stuitte waarvan niemand nog zeker weet waarvoor het ooit gebruikt werd. Op de bovenstaande foto is een bijna compleet exemplaar te zien, gevonden in Tongeren en daterend uit 100-300 jaar na Chr.
Er bestaan verschillende theorieën over de functie van dit dodecaëder: was het nu een object dat in verband gebracht kan worden met de hoek van het zonlicht en daarmee met de zaaitijden van het graan? Of hebben we te maken met een voorwerp dat gebruikt werd om afstanden te meten? Was het een scepterkop waaraan magische krachten verbonden waren? Of misschien een dobbelsteen om de toekomst mee te voorspellen?
Voor een ontwerper zoals ik is het natuurlijk heerlijk te fantaseren over de mogelijke gebruiken van dit voorwerp. En als ik dan toch aan het fantaseren ben: misschien hebben we wel behoefte aan moderne vormen van dit soort ontwerpen die belangrijke informatie dragen, zodat alle door ons vergaarde kennis niet verloren gaat wanneer er sprake zou zijn van een internetstoring. Maar laat ik, voordat mijn gedachten met mij op de loop gaan, eerst eens verder schrijven…
Niet alleen de vorm, ook het materiaal van de geselecteerde objecten bezit in veel gevallen over krachtige symboliek. Een voorbeeld hiervan is het materiaal waaruit een hertengewei is opgebouwd, hertshoorn genaamd. Elk jaar nadat het gewei van het edelhert afgeworpen wordt, groeit het weer opnieuw aan. Dit verschijnsel sprak tot de verbeelding van de Germanen. Ze zagen hierin een symbool van de wederopstanding.
Amuletten zoals deze, gevonden in de grafvelden in en vlakbij de Sint-Servaaskerk in Maastricht, werden in de periode van 450-750 na Chr. in vrouwengraven gevonden, op de plek waar een vrouw een kind kan baren. Wellicht werd er zo gedacht vruchtbaarheid mee te geven, voor het volgende leven van de vrouw.
Je leest het waarschijnlijk al; vooral de objecten gekozen voor hun Topic, sprongen mij in het oog. Er zijn ook waardevolle topstukken te zien – waaronder een massief zilveren vaas gevonden in Neerharen – vertegenwoordigers van de Top in de titel.
Zelf sta ik langer te kijken bij objecten waarvan het verhaal belangrijker is dan de fysieke waarde, zoals de ‘Mol en Muis in Pot’. Onder in deze pot, gevonden in het graf van een vrouw tussen de dorpen Borgharen en Itteren, werden de skeletjes van een jonge muis en een jonge mol gevonden. Deze nieuwsgierige diertjes zijn waarschijnlijk tijdens het graven in deze pot gekropen. Vanwege het geknikt profiel konden ze er waarschijnlijk niet meer uit. Zo vonden ze hun graf in een grafgift. Wie weet heeft de ontwerper van de huidige wespenvanger zich wel laten inspireren door dit verhaal.
Zo zit deze ogenschijnlijk kleine tentoonstelling toch barstensvol verhalen. Voordat ik de hele inhoud van Top or Topic hier verklap, raad ik je vooral aan even te gaan kijken, mocht je benieuwd zijn naar het Limburg van ver voor je geboorte. De archeologische highlights en mysteries zijn nog tot 15 oktober gratis te bezoeken.