Expositie: Neutraal Moresnet en het boudoir van Fanny Mosselman

Macht, Wellust en Zink, heet de nieuwe expositie die tot en met 12 december is te zien in Bureau Europa, platform voor architectuur en design in Maastricht. De expositie belicht het industriële landschap in de euregio, en het ontstaan én verdwijnen van Neutraal Moresnet, het zelfstandige dwergstaatje ten zuiden van Vaals, dat in 1816 ontstond en na de Eerste Wereldoorlog werd opgedoekt. Een verhaal over het element zink en zijn geschiedenis. Een expositie met werk van kunstenaars, archieven, musea, de zinkindustrie en ontwerpers.

Al meteen na binnenkomst kom je terecht in een donker gedeelte, waar het romantische beeld van het 19^de-eeuwse Parijs wordt geschetst. Je loopt langs zinken daken, die volgens een oude methode zijn gebouwd. De geboorte van het moderne Parijs, een bijzondere constructie, die met haar geschiedenis weer terugleidt naar Kelmis, een klein dorpje onder de Vaalserberg.

Even later kom je terecht in het (nagebootste) boudoir van Fanny Mosselman, de dochter van de directeur van Vieille Montagne – de voormalige zinkmijn in Kelmis. Zij werd ‘de ambassadrice met het gouden haar’ genoemd. Fanny was een echte verschijning in Parijs en iedereen kende haar. Fanny Mosselman speelde een voorname rol in de zinkindustrie tijdens de 19^de eeuw, waardoor haar aanwezigheid in deze expositie eigenlijk niet weg te denken is.

Vieille Montagne was een multinational met vestigingen in een aantal landen. Unieke aan het bedrijf was dat het enorm betrokken was bij het personeel. In de expositie is (een deel) uit het fotoalbum van directeur Louis-Alexandre St Paul de Sinçay uit 1868 zien. Een zeer bijzonder album waarin de werknemers trots en in vol ornaat te zien zijn.

Wanneer je denkt aan zink, kom je al gauw op een dakgoot of regenpijp uit. Maar zink is een veelzijdig materiaal waar in de expositie ook een aantal mooie toepassingen van te zien zijn. In de gang loop je door een ‘straatje’ met een aantal foto’s van huizen, die met zinkplaten zijn bekleed. Aan het begin van de 20^ste eeuw was dit een trend, wat nog altijd terug te zien is aan veel oudere huizen in de euregio.

Het Drielandenpunt bij Vaals, dat bijna iedereen wel kent, was vroeger een vierlandenpunt, waar de grenzen tussen Nederland, België, Duitsland en Neutraal Moresnet bij elkaar kwamen. Neutraal Moresnet was een bijzonder stukje ‘land’, dat vooral bekend stond om Vieille Montagne, het zinkbedrijf van Mosselman. In de postkamer van de expositie kom je meer te weten over het vierlandenpunt én het vierde land – Neutraal Moresnet.

De glansrijke historie van het zinkbedrijf Vieille Montagne kreeg al vroeg te maken met een ook vandaag de dag nog actueel probleem: de milieuagenda. Zink heeft als zwaar metaal een grote negatieve invloed op de natuur en het landschap en is voor veel planten funest. Maar één unieke bloem – die veel mensen kennen – heeft er veel baat bij: het zinkviooltje.

Zink kan een landschap breken, maar gek genoeg ook maken. Dit probleem ontstond rond de 19^de eeuw en is nog steeds een veel besproken onderwerp, dat de expositie afsluit. Begonnen in het Prijs van de 19^de eeuw, eindig je bij het zink van tegenwoordig. De boeiende expositie, samengesteld door curator Remco Beckers, is nog tot 12 december 2021 te bezoeken.

Boschstraat 9, Maastricht (NL) – bureau-europa.nl