De authentieke tuinen van Kasteel Hex
Van 2 tot 4 juni vindt in Kasteel Hex in het Belgisch-Limburgse Heers het jaarlijkse Outdoor Garden Festival plaats. Een van de blikvangers is de eeuwenoude rozentuin. „Voor een groot gedeelte het werk van mijn moeder”, zegt graaf Ghislain d’Ursel, die op zijn Landgoed een zeventigtal exposanten ontvangt.
Rick de Leeuw, zanger van de voormalige Nederlandse rockband Tröckener Kecks, dichter en presentator, en zijn vriendin Maartje streken zeven jaar geleden neer in het Haspengouwse dorpje Heks. Daar koesteren ze nog elke dag de bucolische rust. François-Charles de Velbrück, prins-bisschop van Luik, ontdekte dat plekje al zo’n 250 jaar eerder. Hij liet er een zomerverblijf annex jachtslot bouwen en een rozen-, groente- en Chinese tuin aanleggen. Vandaag wordt de adellijke residentie bewoond door graaf Ghislain d’Ursel (70) en zijn echtgenote Stéphanie. Zij hebben er hun levenswerk van gemaakt om het kasteel en het domein, dat 350 hectaren beslaat, in een zo goed mogelijke toestand door te geven aan de volgende generatie.
„Dat de rozentuin vandaag internationale bekendheid geniet, is voor een groot gedeelte de verdienste van mijn moeder”, verduidelijkt de graaf. „Zij had groene vingers en reisde geregeld naar Engeland om tuinen te bezoeken. Na de Tweede Wereldoorlog kwam ze naar Brussel omdat haar vader ambassadeur van Italië in België werd. Ze leerde hier mijn vader kennen én vond koningin Paola (de moeder van de huidige Belgische koning Filip, red.) terug. Zij waren in hun kinderjaren goed bevriend en haar ouders hadden een nauwe band met de familie Ruffo di Calabria, waarvan de koningin een telg is.”
China
Van de geschiedenis van de rozentuin bestaan nauwelijks archieven. „Dankzij een portret van de tuinman met een boeketje rozen weten we dat de eerste rozen uit China kwamen en in 1770 werden geplant. De afbeelding en de botanische naam vonden we terug in de boeken van de Belgische schilder en botanicus Pier-re-Joseph Redouté. Momenteel hebben we zo’n vijfhonderd soorten, waaronder een aantal zeldzame. Er komen geregeld soorten bij. Enkele jaren geleden werden mijn vrouw en ik peter en meter van een vijftiental nieuwe rassen.”
„De rozenteelt is slechts een van de vele activiteiten die we ontplooien. Een belangrijke inkomstenpijler is de kweek van aberdeen angus-runderen, momenteel een tachtigtal. Ze worden alleen gevoed met gras, hooi, grasklaver en luzerne. Acht tot negen maanden per jaar lopen ze buiten. Voor ieder rund voorzien we anderhalve hectare grasland, dat is de norm van natuurreservaten. Door die grote graasopper-vlakte is het vlees van hoogwaardige kwaliteit. Veel boeren gebruiken dezelfde oppervlakte voor drie à vier runderen.”
Natura 2000
Een andere bron van inkomsten is landbouw, die zo’n honderd hectaren van het domein in beslag neemt: veertig hectaren weiland en zestig akkerland, waarop vooral granen, suikerbieten en vlas worden verbouwd. „We zitten volop in de overschakeling naar een bio-boerderij”, preciseert de graaf. „Onze drie kinderen Joseph, Claire en Alix zijn al een tijdje het huis uit, maar Joseph is teruggekeerd naar het ouderlijke nest en woont op de boerderij. Hij gaat zich toeleggen op die overschakeling. Dat is niet zo evident, want we liggen in Natura 2000-gebied, een Europees netwerk van natuurgebieden in de EU. Daarin is geen bemesting toegestaan.”
Eyecatcher
Nog zo’n eyecatcher van Kasteel Hex is de moestuin van een hectare. Die bevindt zich vier meter lager dan de rest van het domein en biedt een prachtig uitzicht op de dorpskern. „We gebruiken daar minder machines dan in de tijd van mijn ouders. Vroeger werd de aarde omgespit om het onkruid zo weinig mogelijk kans te geven, maar het bodemleven zit vooral in de bovenste tien à vijftien centimeter. Daarom maken we die laag nu gewoon los. Door de op het zuiden gerichte ligging en de ommuring hebben we een microklimaat, waarin zowel klassieke soorten als vergeten groenten – denk aan kardoen, aardpeer, pastinaak, snijbiet en zeekool – heel goed gedijen. In het najaar verhuist de oogst naar de groentekelder voor bewaring. Sommige groenten worden met wortelkluit ingegraven, andere worden in scherp zand gestapeld. Er hangt een constante temperatuur van vier à vijf graden. Naar verluidt is het in zijn soort de laatste kelder van Europa.”
Voordat graaf Ghislain d’Ursel zich toelegde op het onderhoud en de exploitatie van het landgoed, had hij een internationale carrière in de economische wereld. Op zijn elfde ging hij op kostschool in Brugge, daarna studeerde hij economie aan de universiteiten van Namen en Leuven. In Rotterdam volgde hij een specialisatie haven- en vervoerseconomie. Hij werkte onder meer voor de Compagnie Maritime Belge, een rederij die op de Atlantische Oceaan een containerdienst verzorgde tussen Noord-Amerika en Europa.
Enkele beglazing
Nu is hij al jaren fulltime bezig met de instandhouding van een waardevol stuk erfgoed. Daarvoor heeft hij tien voltijdse werk-De vergeten groenten van de bio-boerderij krachten in dienst. „Ik beschouw mezelf niet als een museumbewaker of conciërge, maar als de conservator van dit familiale domein. Ik ben slechts een schakel in een eeuwenoud verleden, maar het is mijn taak om er zorg voor te dragen. Of je in een groot of een klein huis woont, het komt altijd op hetzelfde neer: je moet het onderhouden.”„Dat is niet vanzelfsprekend. Om maar wat te zeggen: het kasteel telt 360 ramen, alle-maal voorzien van enkele beglazing. Kun je je voorstellen wat dat betekent voor de ver-warmingskosten? Helaas is het vrijwel onbe-gonnen werk om al die ruiten te vervangen, want ze zijn allemaal met de mond geblazen. Dat kost niet twee, maar vijf keer zoveel als gewoon glas. Nog een voorbeeld: ieder jaar hebben we een aannemer twee maanden in dienst om schilderwerken uit te voeren. En als er dakgoten moeten vervangen worden, praten we over een paar honderd meter.”
Hex Outdoor Garden Festival 2-3-4 juni 10-18 uur
Hekslaan, Heers (BE) – hex.be
