Tom Dumoulin, zoektocht naar vrijheid

Hij groeide uit tot een van de beste wielrenners in de Nederlandse sportgeschiedenis. Toch bleef Tom Dumoulin zichzelf altijd als een atypische wielrenner zien. Pas nu de Maastrichtenaar is gestopt, overheerst de trots op wat hij op de fiets heeft gerealiseerd. Al is er ook het besef dat zijn actieve loopbaan voor hemzelf een stuk prettiger was geweest wanneer hij een andere beleving had gehad.

Op een zonovergoten vrijdagmiddag, vroeg in de lente, zijn we de eerste gasten van het jaar die de lunch nuttigen op het terras van de l’Auberge bij Château Neercanne. Het prachtige uitzicht op het Jekerdal staat eigenlijk voor het thuis van Tom Dumoulin. Gedurende de laatste jaren van zijn wieler-loopbaan woonde hij in het Belgische grensdorp Kanne, terwijl hij nu anderhalve kilometer verderop in Wolder weer in zijn eigen Maastricht woont. In dit natuurgebied liggen zijn hardloopparcoursen en maakt hij lange wandelingen met zijn hond, terwijl vrijwel al zijn fietstochten aan de boorden van de kleine beek de Jeker beginnen.

De schoonheid van het Limburgse land kan volgens de wereldreiziger die Dumoulin als wielrenner zeker was, overal mee concurreren. De gedachte om ooit de omgeving van Maastricht te verlaten, heeft nooit bij hem geleefd. „Ik voel me thuis in het Limburgse. Ik vind de omgeving qua natuur sowieso fantastisch. Je moet niet ergens anders zijn in Nederland dan hier in Limburg. En van de cultuur hou ik ook. Het is toch wat bourgondischer, het heeft wat eigens. Maar wat ik soms wel moeilijk vind in Limburg is dat we ons chronisch onbegrepen voelen. Ik denk dat dit helemaal nergens voor nodig is. Er zijn toch wel wat Limburgers die Calimerogedrag vertonen. Daar heb ik helemaal niks mee. Ik geloof niet dat een Limburger minder kansen heeft dan iemand anders in Nederland. Volgens mij komen mensen van buiten Limburg heel graag naar deze regio. Maastricht wordt inmiddels ieder weekend overlopen met mensen van buiten. Als ik aan Limburg denk, denk ik aan trots. Als ik met carnaval hier rondloop, dan ben ik trots dat het in mijn stad gebeurt.”

Monaco

De meeste wielrenners verruilen Nederland gedurende hun carrière voor oorden met een warmer klimaat en waar meer bergen zijn te vinden zoals Monaco, Andorra en Girona. Jij hebt dat nooit overwogen? „Nee. Ten eerste had mijn ex-vrouw Thanee hier haar leven en haar werk. Zij wilde gewoon niet weg. Maar ook als ik naar mezelf kijk, dan was de kans klein dat ik die stap zou hebben gezet. Kijk, de winters zijn hier voor een wielrenner verschrikkelijk, maar dan kun je ook op trainingskamp naar Spanje. Maar vanaf maart, wat is in Monaco nu beter dan hier? En als wielrenner ben je al 250 dagen per jaar van huis voor trainingskampen en wedstrijden. De keren dat ik dan thuis was, was ik liever gewoon écht thuis. Ik vond het heel fijn om af en toe in het jaar het gevoel te hebben dat ik niet alleen maar wielrenner was, maar ook gewoon een broer van mijn zussen en de zoon van mijn ouders. Daarnaast wilde ik mijn sociaal leven in stand houden. Al mijn vrienden wonen hier. Ga je naar een oord als Monaco of Andorra dan ga je eigenlijk alleen nog maar in het wielrenwereldje leven. Al die wielrenners gaan daar alleen maar om met andere wielrenners. En de vrouwen gaan om met de andere vrouwen van de wielrenners. Ik heb het altijd belangrijk gevonden om ook nog een beetje een andere sociale kring te hebben.”

Sociale kring

Is dat ook de reden dat je je nu hebt aangesloten bij de Ronde Tafel in Maastricht? „Zelfs mijn eigen sociale kring in Maastricht bestaat voornamelijk uit mensen die ik via het wielrennen ken. Mijn beste vrienden in deze omgeving zijn de ex-profs Jos van Emden en Karsten Kroon en nog een paar amateurwielrenners. Dat is leuk, maar ik wilde ook wel weten wat er speelt in Maastricht buiten het wielrennen. Bij de Ronde Tafel tref ik mede-Maastrichtenaren van dezelfde generatie uit allerlei hoeken. Dan komen er heel andere onderwerpen op tafel. Daar had ik wel behoefte aan.”

Nadat Dumoulin in de zomer van 2022 per direct met wielrennen stopte, kwam hij even in een vacuüm in zijn leven terecht. Niet alleen verbrak hij zijn doorlopende contract met Jumbo-Visma, ook zijn huwelijk liep spaak, terwijl hij besloot om zijn huis in Kanne te verkopen. Het was op allerlei vlakken een nulpunt om een nieuw leven op te bouwen.

„Laat ik benadrukken dat ik heel blij was toen ik stopte. Dat ik het gevoel van vrijheid weer terug had. Dat was voor mij zo veel waard. Ik voelde me als herboren. Stoppen als wielrenner heeft voor mij absoluut niet als een dieptepunt gevoeld. Verre van zelfs. Ik was in tijden niet zo gelukkig als in de periode nadat ik gestopt was. Maar mijn leven stond wel even op elk vlak op z’n kop. Ik had even geen baan, geen relatie, geen plek waar ik mij thuis voelde. Ik woonde wel in een hartstikke fijn huis in Kanne. Maar ja, ik zat ineens alleen in een klein dorpje onder de rook van Maastricht. Wat moest ik daar doen? Mijn zusje woonde op IJburg, dicht bij Amsterdam. En daar was ik best wel vaak. Ook omdat een aantal van mijn vrienden in Amsterdam woonde. Als ik daar was, werd ik elke keer weer blij. Ik voelde me even die vrije vogel die ik al jaren wilde zijn.”

„En toen dacht ik: waarom koop ik geen appartement in Amsterdam? Ik had zin in een nieuwe start. In iets heel anders. In even anoniem zijn. In even mezelf opnieuw uitvinden. En voor mijn gevoel kon ik daar beter niet voor in Maastricht zijn. Het was echt mijn bedoeling om in de hoofdstad te gaan wonen. Daags voordat ik het koopcontract bij de notaris in Amsterdam ging tekenen, had ik echter mijn eerste date met mijn huidige vriendin Maxime. Tussen Maxime en mij ging het vervolgens heel snel. We waren zo verliefd dat ik twee maanden later al bij haar introk in Rothem. Dus dat appartement in Amsterdam is het nooit echt geworden.”

Reset

Was het eng dat je even op alle vlakken weer vanaf nul moest beginnen? „Nee, nee. Zo heb ik dat niet ervaren. Ik had het heel hard nodig om even op nul te staan. Een reset hoeft niet verkeerd te zijn. Dat werkte voor mij eerder bevrijdend. Natuurlijk speelden vragen door mijn hoofd als ‘wat wil ik?’ en ‘waar wil ik naartoe?’. Het hielp natuurlijk dat ik financieel ergens op terug kon vallen. Het was niet zo dat ik binnen drie maanden iets gevonden moest hebben, dat ik anders mijn hypotheek niet meer zou kunnen betalen. Achteraf heb ik het ook als een geweldige periode ervaren.”

Heb je nog aan een ander vakgebied gedacht? „Zeker, ik heb overal wel een beetje aan gedacht. Ik heb zelfs overwogen om de studie gezondheidswetenschappen weer op te pakken. Maar ja, ik kwam dus al snel tot de conclusie dat ik het wielrennen gewoon leuker vind. En dat daar ook niks mis mee is. Het was niet zo dat ik per se iets in het wielrennen wilde doen. Ik kon echter niks bedenken waar ik zo gepassioneerd over was als het fietsen. En in het wielrennen zit ook mijn netwerk. Daar begin ik niet van nul. Maar ik wilde wel de randen van mijn netwerk opzoeken. Dus niet weer terug bij een ploeg. Dan blijf je in hetzelfde stramien zitten. Dan loop je weer in diezelfde ploegpolo en dan krijg je weer allemaal dezelfde gesprekken. In een ploeg is nauwelijks ruimte om jezelf te ontdekken. Ik wilde de vrijheid behouden en ik wilde kijken wat er allemaal mogelijk zou zijn binnen het wielrennen.”

Trots

Op welk moment is de trots over je wielercarrière weer teruggekomen? „Toen ik in augustus 2022 per direct de knoop doorhakte om te stoppen ben ik op reis gegaan. Ik wilde vluchten van het alleen thuis zitten. Ik had het nodig om even helemaal weg van alles en iedereen te zijn. Via Costa Rica ben ik naar Fiji gevlogen en vervolgens naar Australië. Ik had daar met mijn familie afgesproken die mij eigenlijk zou komen aanmoedigen op het WK in Wollongong dat ik nog zou rijden. Zij hadden die tickets al geboekt. Eenmaal als supporter bij het WK vond ik het toch weer mooi. Ik voelde me daar weer even die kleine jongen die langs de kant in Maastricht de Amstel Gold Race stond te kijken. Die liefde voor het wielrennen voelde ik ook weer langs de kant van het WK. Ik realiseerde me dat ik jaren onderdeel was van een gave wereld. Ik heb toen ook besloten om een afscheidsfeest te organiseren. Ik heb iedereen uitgenodigd die belangrijk was in mijn carrière. In de Ta-pijnkazerne werd het een mooie avond met veel mooie mensen. Daardoor ging ik ook in een heel ander perspectief naar mezelf en naar mijn carrière kijken.”

Kommer en kwel heb je ook gekend? „Natuurlijk, in mijn laatste jaren kende ik veel kommer en kwel. De ellende en frustratie gingen overheersen. Daardoor zag ik de leuke en mooie kanten van het wielrennen niet meer. Die avond bracht de trots op wat ik in het wielrennen heb gerealiseerd weer helemaal terug. Mijn moeder had de zaal mooi ingericht. En er kwamen allemaal renners op het podium met wie ik in bepaalde fases van mijn carrière ben opgetrokken. Er werden vele mooie verhalen opgehaald. Verdorie, dacht ik, het is echt een fantastische carrière geweest. En toen begon de liefde voor de fiets weer helemaal terug te komen. Ik realiseerde me ook hoeveel weerstand ik in al die jaren heb geboden aan het wielrenner zijn. Ja, dat was toch niet een echt beroep. En ik moest toch beter kunnen dan dat, dan alleen wielrenner zijn. Het sloeg helemaal om in een enorme trots, maar er kwam ook het besef dat ik jarenlang weerstand aan iets heb geboden wat helemaal niet hoefde. Ik ben eindelijk de wielerwereld gaan omarmen, terwijl die wereld me altijd omarmd heeft.”

Aanrommelen

Het is toch bizar dat je je als Giro d’Italia-winnaar en wereldkampioen tegen je positie als wielrenner verzet. „Ja, maar ik kom uit zo’n ander milieu. Ik ben echt per ongeluk gaan wielrennen. Ik wilde medicijnen gaan studeren, maar werd uiteindelijk uitgeloot. Vervolgens ben ik gezondheidswetenschappen gaan doen, maar heb die studie nooit afgemaakt omdat mijn wielerdroom ineens heel realistisch werd. Toch had ik in het wielrennen steeds iets van ik ben hier niet helemaal thuis. Wat ben ik nu eigenlijk aan het doen? Ik ben mijn wielerdromen aan het najagen terwijl de wereld om me heen doordraait. Ik vond het wielrennen iets futiels hebben. Ik besef nu dat dat nergens op sloeg. Uiteindelijk rommelen we allemaal maar iets aan. Nee, ik doe geen onderzoek naar de wereldproblematiek, maar dat hoeft ook niet.”

Hoe kijk je daar nu op terug? „Ik besef nu dat dit dom is geweest, want het heeft me veel plezier ontnomen. Dat had helemaal niet gehoeven. Ik had blijkbaar deze afstand nodig om te beseffen hoe bijzonder het is geweest. Waarschijnlijk was dat besef er anders nooit gekomen. De laatste jaren zijn gewoon heel moeilijk geweest. Als ik daarover praat, moet ik opletten dat het geen opsomming van kommer en kwel wordt. Vanaf 2019 ben ik eigenlijk alleen maar bezig geweest met shit.”

Worsteling

Waar ben je dat gevoel van 2017/2018, toen je misschien wel de beste wielrenner van het peloton was, kwijt geraakt? „Dat is een geleidelijk proces geweest. In 2018 presteerde ik nog heel goed, maar toen voelde ik wel al aan alles dat ik niet meer met het plezier rondreed dat ik daarvoor had.

Fysiek was ik nog goed. Op karakter kon ik nog een heel eind komen. Ik trainde goed en ik deed er alles voor, maar het werd allemaal heel zakelijk. Het werd heel klinisch. Ik moet gewoon presteren, want het wordt van mij verwacht. Aan die tweede plekken in de Giro d’Italia en Tour de France dat jaar heb ik eigenlijk geen lol beleefd. Dat was helemaal geen leuk jaar. Toen begon eigenlijk al mijn interne worsteling. Dat ik heel erg het gevoel had dat ik mijn vrijheid en autonomie, die ik daarvoor wel had, kwijt aan het raken was.”

Eetpatronen

Het past ook in de verandering in het wielrennen waar in die jaren de trainingsmethodes en voedingspatronen steeds intensiever werden, waardoor de renners meer in een keurslijf werden gedwongen. „Ja, ik denk enerzijds dat de sport in die jaren enorm is veranderd. Anderzijds is er nog steeds ruimte voor vrijheid en autonomie. Kijk hoe Mathieu van der Poel zijn seizoen indeelt. Waar het voor mij na 2017 ook misging, was dat na mijn zege in de Giro d’italia alles tot aan het eten aan toe voor mij werd bepaald. Ik weet nog dat ik op een hoogtestage in Sierra Nevada zat. We moesten daar zelf koken. Een jaar eerder waren we bij de ploeg al met menu’s begonnen die door een diëtist werden samengesteld. Er werd voor ons uitgerekend wat we moesten eten. Of eigenlijk wat we verbrandden op een dag en wat we vervolgens dus ook weer moesten bij eten. En dat werd gegoten in menu’s door de diëtist. De verzorger die mee was op zo’n trainingskamp deed dan de boodschappen. Hij haalde precies de ingrediënten die nodig waren voor dat menu. Maar verdomme, op een dag stond er een appel op het menu. Maar ik wilde een kiwi. Dan mocht die verzorger geen kiwi halen in de supermarkt. Ik zei, wat maakt het nu uit of het een appel of een kiwi is? Toen raakte ik eerst in discussie met de verzorger. Vervolgens had ik een discussie met de diëtist op afstand. En toen hadden we een videocall met een hele groep. Zat ik als een van de beste wielrenners in een call te smeken of ik alsjeblieft een kiwi mocht eten in plaats van een appel.”

Kon je daarmee omgaan? „Nee, ik dacht waar is het misgegaan dat ik in deze situatie ben beland in mijn leven? Het was niet dat ik onprofessioneel met voeding bezig was. Nee, ik denk dat ik juist degene was die er het meest mee bezig was. Ik las allemaal onderzoeken en wilde overal alles van weten. Door al die wetenschap was ik vaak ook de moeilijke jongen. Dat leven in een keurslijf was gewoon niks voor mij. Ik stelde ook te lastige vragen. Op basis van de uren die je hebt gefietst en het gemiddelde wattage kun je berekenen hoeveel kilocalorieën je hebt verbrand. Dan weet je precies hoeveel je bij moet eten. Maar, in een afdaling trap ik niet en is het wattage dus een tijdlang nul. Ben ik dan niks aan het doen? Ik ben wel geconcentreerd aan het sturen. Mijn hartslag is vaak boven de honderd, omdat ik soms uit een bocht moet sprinten. Dus mijn verbranding gaat door maar die neemt de diëtist niet mee in de berekeningen, want op mijn tellertje staat dat ik 0 watt heb getrapt. Met dat soort moeilijke vragen kon die diëtist helemaal niks. En als je het over de totaalverbranding hebt, hoe weet die diëtist of ik ’s avonds op de bank lig of nog een uurtje met de hond wandel. Dat is nogal een verschil in verbranding. Als er zoveel factoren invloed hebben op die berekening, dan heeft het ook geen zin om dat te gaan uitrekenen. Hoe kan een diëtist mij dan gaan vertellen dat ik een klein stukje van mijn brood moet afbreken omdat ik anders te veel calorieën neem? Ik werd er gek van wanneer die vragen onbeantwoord bleven. En dat ik dacht, we zijn gewoon met z’n allen de hele boel aan het ridiculiseren. Het slaat nergens meer op.”

Plezier

Toch zijn er renners zoals Wout van Aert en Jonas Vingegaard die blindelings de uitgestippelde lijn volgen. „Ja, die halen daar juist een mentale kracht uit. Die denken ik heb nu echt alles goed gedaan. Ze zijn blij dat diëtisten alles voor hen bepalen zodat ze zelf niet meer over hun eten hoeven na te denken. Die halen daar rust uit. Zij willen gewoon verteld krijgen door hun coach hoe laat ze moeten opstaan, hoe laat ze moeten beginnen met trainen, welke trainingen ze moeten doen. Ja, zij willen een heel dagprogramma en voelen zich daarmee ontlast. Zo zit ik niet in elkaar. Ik ben iemand die vrij moet functioneren. Juist door al die verplichtingen kwam ik niet alleen mentaal verder van de sport te staan, maar verloor ik ook het plezier. In het begin van mijn carrière had ik juist heel veel plezier in het wielrennen. Toen was ik zelf nog bezig met mijn eigen carrièrepuzzel te leggen. Ik kreeg een puzzelstukje van de trainer en ik kreeg een puzzelstukje van de diëtist en ondertussen las ik zelf ook wetenschappelijke rapporten. Ik wilde beter worden en ging puzzelen. Dat daagde me uit, daar werd ik beter van. Maar op het einde was ik alleen nog maar degene die de puzzel van een ander in elkaar aan het leggen was. De diëtist zei je moet dit puzzelstukje op die plek neerleggen want dan past het precies in het geheel. Ik had het gevoel dat ik alleen nog maar een uitvoerende taak had.”

Verbouwing

Typeert die denkwijze je ook in je huidige leven? „Zeker. Dat zie je bijvoorbeeld in hoe ik mijn huidige huis helemaal gerenoveerd heb. Ik vind het juist leuk om alles zelf aan te pakken. Als je mij dat afpakt, dan voelt het niet meer als mijn huis. Ik heb zelf gemetseld en veel timmerwerk gedaan. Tegenwoordig kun je veel online leren. Hoe moeilijk kan het zijn? Al was het werk op een gegeven moment zo groot dat we soms tien man hadden rondlopen. Dan ben je zelf alleen nog maar druk met aansturen van iedereen. Ik kan zo’n heel project wel overzien. En ik vind veel zaken leuk om zelf op te pakken. Zo heb ik laatst een freesmachine gehuurd om boomstronken weg te krijgen. Op deze manier ben ik nu veel trotser op mijn huis dan wanneer we het volledig hadden uitbesteed aan een aannemer.”

NOS

Dumoulin werkt tegenwoordig als wieleranalist bij de NOS, is fietsambassadeur van Giant, geeft fiets-clinics en heeft dit jaar zelfs een theatervoorstelling in acht steden. Opmerkelijk voor iemand die juist altijd alle poespas rond het wielrennen als een last heeft beschouwd. Het tekent dat Dumoulin eindelijk de trots heeft gevonden voor wat hij op de fiets allemaal gepresteerd heeft. „Ik kan nog steeds weinig zaken bedenken die ik leuker vind dan bij het wielrennen betrokken zijn. Ik heb me voorgenomen om gewoon zoveel mogelijk verschillende dingen binnen die wielersport uit te proberen. Het analistenwerk bevalt me vanaf het eerste moment. Ik heb destijds zelf de NOS met dit idee gebeld. De theatershow, maar ook het schrijven van mijn boek Op Gevoel zijn dingen waar ik veel lol uit heb gehaald.”

Als je nu terugkijkt op je wielercarrière, wat heb je daar dan vooral van geleerd? „Vooral dat ik heel goed functioneer op vrijheid en autonomie. Dat is een heel belangrijk goed voor mij. Eigenlijk in alles in het leven. Dat betekent niet dat ik individualistisch ben. Ik ben juist extreem slecht in alleen zijn. Ik ben heel graag onderdeel van de groep, ben een heel sociaal dier. Ik hou van samenwerken en ben overtuigd dat je samen sterker staat. Binnen dat samenhorigheidsgevoel heb ik wel mijn eigen gevoel van vrijheid en autonomie nodig. Daarom ben ik ook heel graag mijn eigen baas.”

Je bent sinds kort vader van een zoon, hoe bevalt dat? „Fantastisch. Het leven wordt met kind nooit meer hetzelfde als voorheen, je ziet alles vanuit een ander perspectief. Je kijkt anders naar de wereld. Natuurlijk volg ik wat er gaande is, maar probeer het toch ook nog enigszins te relativeren. En te genieten van mijn rol als vader. Al is dat ’s nachts niet altijd even gemakkelijk als je moet opstaan, haha.”

Theatershow

Tom Dumoulin treedt dit voorjaar op in diverse theaters in Nederland. Zeer recent nog in Maastricht en op 23 mei in de schouwburg van Sittard. Hij staat samen met radiopresentator Thomas van Zijl op de planken en geeft een zogeheten theatercollege. Aan de orde komen onder meer het rijden van tijdritten en klimritten en zowel de hoogte- én dieptepunten in zijn wielercarrière.