Herman van Veen en de handen van zijn vader
De drive om te gaan schilderen ontstond vijftien jaar geleden, nadat – kort na elkaar – zijn beide ouders waren overleden. Herman van Veen: ,,Mijn vader woonde bij ons in. Hij had zijn dood zien aankomen en alles opgeruimd. Zijn persoonlijke bezittingen had hij netjes geordend en in een grammofoonkoffertje gestopt: foto’s, documenten, brieven uit de oorlog, onderscheidingen en andere kleinoden. Hij is in de zomer overleden. Toen ik de herfst daarop – ik was toen 55 jaar – die spullen bekeek, had ik op een bepaald moment mijn handen gevouwen. Ik keek ernaar alsof ik ze voor het eerst zag. Het waren de handen van mijn vader, die graficus was, maar diep in zijn hart graag schilder wilde zijn. Het was een moment om vast te leggen. Maar ook het moment dat ik besefte dat ik misschien iets af moest maken. Als ik schilder, is het alsof ik dichterbij mijn ouders ben.”
Herman van Veen (Utrecht, 1945) is een van de bekendste kleinkunstenaars van Nederland. Hij is theatermaker, componist en muzikant en schrijver. Vrijwel iedereen kent wel enkele van zijn liedjes. Wat de meeste mensen niet weten is dat er achter de ‘geleerde muzikant’, zoals hij zichzelf omschrijft (hij studeerde musicologie) ook een begenadigd kunstschilder schuilgaat. Zijn doeken zijn te zien in een aantal Europese musea en galeries. De komende twee maanden is een aantal van zijn werken te bewonderen in de O L Vrouwe Galerie aan het Onze Lieve Vrouweplein in Maastricht.
‘Afdrukken van de ziel’, heeft de kunstenaar zijn werken ooit genoemd. ,,Als ik schilder, druk ik het gevoel van dat moment uit. Het is eigenlijk net als wanneer ik op het toneel sta. Ik zing en ik praat een beetje, maar eigenlijk weet ik nooit precies hoe zo’n avond zal verlopen. Geen voorstelling is precies hetzelfde. Het gaat eigenlijk vanzelf. Als ik schilder is dat niet veel anders. Soms vraag ik me weleens af: ‘weet de verf soms meer dan ik?’
Dat hij van de ene op de andere dag besloot om zich, naast de vele andere takken van kunst die hij beheerst, ook het schilderen eigen te maken, wil niet zeggen dat het ook meteen lukte. ,,Ik ben een ambachtsman. Los van de muziek ben ik autodidact in bijna alles wat ik doe. Ook het schilderen heb ik moeten leren. Ik heb me er dan ook behoorlijk in verdiept. Want je kunt wel verf en canvas kopen, net als spuitbussen en kwasten, maar dan ben je er natuurlijk nog lang niet. Ik wist niets en heb dus alles moeten leren. Over verflagen en structuren. Maar ook over kleurgebruik en stijlen. Niet erg, want in de kunst heb je gelukkig niet te maken met de beperking van het weten.”
De eerste keer dat hij werd geconfronteerd met een maagdelijk doek, was het even schrikken, vertelt de kunstenaar rustig onderuitgezakt achter een bureau in de O L Vrouwegalerie, waar inmiddels – geheel toevallig – ook kunstschilder Ans Markus binnen is gelopen, samen met haar dochter. Herman van Veen: ,,Ik ben heel voorzichtig begonnen met proppen papier in de verf te dopen, want ik wist niet wat het effect zou zijn. Ik vertrouwde mijn eigen handen niet, maar ik moest verder: het was een abstract verhaal geworden dat ik niet meer onder controle had, maar ook een zoektocht zonder angst om te verdwalen en dat geeft rust. Het lijkt wel alsof er iemand anders is die het resultaat bepaalt.”
De werken die Van Veen maakt, zijn voornamelijk abstract en monochroom (vervaardigd uit één basiskleur). Niet zelden vertellen ze – aan de hand van kleurschakeringen en nuances in het kleurgebruik – een verhaal dat gebaseerd is op een citaat. Zo maakte Van Veen een serie doeken die gebaseerd zijn op de beroemde ‘vredesspeech’ die de toenmalige koningin Juliana in 1952 hield voor de Verenigde Naties in New York. ,,Zo’n toespraak is niet zomaar een aantal zinnen achter elkaar, zo’n speech werkt ergens naartoe. Aan de hand van kleuren is dit goed in beeld te brengen. De woorden die de koningin destijds gebruikte, heb ik vertaald in kleuren.”
In de loop der jaren, aldus Van Veen, heeft hij geleerd dat kleuren een dramaturgisch karakter hebben. ,,Blauw bijvoorbeeld is een klankkleur; het is de kleur van een stem. Rood daarentegen is een alarmkleur, daarmee druk je iets heel anders uit.”
Als Herman van Veen in zijn atelier aan het werk is, is er zelden iemand anders aanwezig. Mensen die hem goed kennen en hem wél aan het werk hebben gezien, zeggen dat het intrigerend is om te zien hoe onder Van Veens handen een schilderij tot stand komt. Ze vergelijken het met een voorstelling, een lied of een tekst. Hij werkt in opperste concentratie en is soms bijna buiten adem.
Hoe lang houdt de kunstenaar zijn drukke leven met optredens over de hele wereld en een variëteit aan kunstuitingen nog vol? Van Veen, lachend: ,,Een vriend van mij is cardioloog, letterlijk een hartsvriend. Hij zegt altijd dat ik het hart van een meisje van zestien heb, maar dat daar een einde aan komt zodra ik stop. Dus stoppen is voor mij geen optie. Ik ga door zo lang ik kan.”
Kijk voor meer informatie over de schilderijen van Herman van Veen op www.hermanvanveen.com
O L Vrouwe Galerie
Onze Lieve Vrouweplein 4
6211 HD Maastricht
info@olvrouwegalerie.nl
www.olvrouwegalerie.nl
T +31 (0) 43 35 21 204
De tentoonstelling in de Onze Lieve Vrouwe Galerie loopt tot en met 16 mei. Openingstijden: donderdag, vrijdag en zaterdag van13 tot 18 uur.
