Grensverleggend onderzoek naar relatie auto-immuunsysteem en psychose
De Spaanse onderzoekster Pilar Martinez leidt binnen Maastricht UMC+ een onderzoek naar de samenhang tussen bepaalde auto-immuunziektes en het ontstaan van een psychose. „We willen de oorzaken van de ziekte nog beter begrijpen. Zo hopen we antistoffen aan te tonen die herseneiwitten beïnvloeden, zodat patiënten met immuuntherapie geholpen kunnen worden. Dit onderzoek is van levensbelang.”
Al tien jaar werkt de als bioloog afgestudeerde en tot specialist in auto- immunologie gepromoveerde Pilar Martinez in Nederland. Ze is een vrolijke verschijning die met een charmant Spaans accent goed Nederlands spreekt. „Ik voel me in deze omgeving op mijn gemak. Maastricht is een mooie, compacte stad. Het is hier voor mijn gezin met drie dochters aangenaam wonen. Ook de werkomgeving binnen Maastricht UMC+ ervaar ik als inspirerend. De samenwerking met andere medische disciplines verloopt heel soepel en ook het internationale netwerk is erg groot.”
MEERDERE FACTOREN
Pilar Martinez zegt een echte onderzoekster te zijn, die een bijdrage wil leveren aan de samenleving. „Dat is ook zo,” zegt ze, terwijl ze vriendelijk haar inmiddels gepensioneerde collega Peter Molenaar uit Leiden binnenlaat in haar werkkamer. „Peter heeft een schat aan ervaring op het gebied van spieraandoeningen. Hij heeft veel onderzoek gedaan naar de wijze waarop zenuwen spieren beïnvloeden. Die kennis kunnen wij goed gebruiken. Bovendien vindt Peter het erg leuk om op afstand hierbij betrokken te blijven.” Peter Molenaar: „Ik woon tegenwoordig niet al te ver weg in België en ben blij mijn kennis en kunde te kunnen inzetten. Er wordt hier in Maastricht heel belangrijk onderzoek gedaan naar de relatie tussen psychose en bepaalde auto-immuunziektes. Zeker bij ziektes die door meerdere factoren worden veroorzaakt, zoals psychosen, is het van belang om de oorzaken goed in kaart te brengen. Deze oorzaken zijn te vinden in erfelijke, aangeboren en omgevingsfactoren. Dit onderzoek richt zich op de immuunziekten, die iedereen als het ware zo kan oplopen.”
AUTO-IMMUUNZIEKTE
Heel vaak situeren we het ontstaan van deze aandoeningen in het verleden. Het zijn veelal traumatische gebeurtenissen die de kiem leggen voor psychosen op latere leeftijd. Ook zijn de meeste wetenschappers er inmiddels van doordrongen dat erfelijke factoren een wezenlijke rol spelen in het ontstaan van psychische ziektes. Pilar Martinez: „Maar voor zo’n vijf procent van de gediagnosticeerde patiënten geldt dat juist een auto-immuunfactor de biologische oorzaak is die de psychose veroorzaakt. Dat lijkt een betrekkelijk kleine groep, maar in absolute aantallen betreft dit een aanzienlijk aantal. Recent is aangetoond dat antistoffen die gericht zijn tegen bepaalde eiwitten in de hersenen ernstige psychotische klachten kunnen veroorzaken. Het is daarom mogelijk dat een deel van de mensen met een psychotische stoornis eigenlijk een auto-immuunziekte heeft. Wij houden ons intensief bezig met het achterhalen van eventuele biologische oorzaken voor het ontstaan van ziekten. Er bestaan bepaalde antilichamen die ons ziek kunnen maken en dus zelfs schizofrenie kunnen veroorzaken. In ons onderzoek richten we ons op het immuunsysteem en hopen antistoffen te vinden die voor een aantal patiënten kunnen leiden tot een klachtenvrij bestaan. Dit kan de kwaliteit van leven vergroten doordat we de patiënten geen of minder antipsychotica hoeven te geven. Maar uiteindelijk zal het onderzoek dat moeten uitwijzen.”
GROOT BELANG
Pilar Martinez vervolgt: „Ons onderzoeksteam is nu anderhalf jaar bezig bloedmonsters van zeshonderd patiënten met een ernstige psychotische stoornis te screenen op de aanwezigheid van specifieke antistoffen. De medisch ethische commissie (die waakt over onderzoek met patiënten, red.) heeft ons toestemming gegeven om deze screening toe te passen bij bepaalde wilsbekwame patiënten. Zo kunnen we middels een ruggenprik het hersenvocht onderzoeken ten behoeve van een betrouwbare diagnostiek. Als bepaalde antistoffen aanwezig blijken te zijn, wordt gestart met immuuntherapie om te onderzoeken of de symptomen gunstig reageren op het onderdrukken van de auto-immuunreactie. Peter Molenaar is hier op afstand ook bij betrokken. We zijn positief over het onderzoek en hopen dat we hiermee in het belang van de samenleving door kunnen gaan. Elke steun in de rug, zoals van Health Foundation Limburg, is voor het onderzoek erg belangrijk.”
Haar onderzoek vergt veel tijd en concentratie. Bovendien rust er nog steeds een taboe op de ziektes van de geest. „Ons type onderzoek geniet niet de aandacht die bijvoorbeeld wel naar kanker, harten vaatziektes of naar Parkinson en Alzheimer uitgaat. Elk onderzoek is belangrijk. Maar ik hoop ook dat wij kunnen bijdragen aan een groter begrip van ziektes van de geest. Elke patiënt die bevrijd kan worden van deze kwellende ziekte betekent een overwinning. We gaan door met ons onderzoek. Dit werk is inderdaad intensief. Er staat veel op het spel. Met drie jonge kinderen heb ik de handen ook thuis vol. Maar dat is heel leuk en geeft me veel voldoening en ook weer energie om binnen Maastricht UMC+ door te gaan.”
Health Foundation Limburg (HFL) werft fondsen voor wetenschappelijk onderzoek in Maastricht UM+. Dit onderzoek richt zich op kanker, hart- en vaatziektes, geestelijke gezondheidszorg en chronische ziektes. Wilt u HFL Geestelijke Gezondheidszorg steunen? Dat kan door een bijdrage over te maken op rekeningnummer NL11INGB0657526835 t.n.v. HFL Geestelijke Gezondheidszorg. Of kijk op www.hflgeestelijkegezondheidszorg.nl