Delfstoffen in Limburg: kolenzandsteen en kwarsiet in Vaals

Rondom cottessen (gemeente Vaals) bij Epen vindt men in een klein gebied de meest verschillende geologische fenomenen van Nederland. Daartoe horen de drie kolenzandsteengroeves of carnoongroeves bij cottessen: de heimans-, kamp- en cottessergroeve van de kampgroeve is niet in alle jaargetijden veel zichtbaar, maar van de andere twee wel in de steile 5 meter hoge wand van de heimansgroeve kan men goed de breuken en plooien zien.

Tijdens het Carboon, het geologische tijdperk tussen circa 360 en 300 miljoen jaar, was Nederland grotendeels een zee. Maar in het zuiden ontstond reeds een gebergte, waardoor het gebied rondom Cottessen langzaam boven de zeespiegel uit kwam. In de zee werden zand en sliblagen afgezet. De zandlagen werden zandsteen, de kleilagen kleisteen.

Fossielen

Als gevolg van de ondergrondse bergvorming werden de bovenste lagen geplooid. Maar het was een langzaam proces, zodat het gebied ook wel eens droog viel en er meertjes met veen ontstonden die dan later weer met een laagje klei of zand werden bedekt. Dat de klei door de zee en niet door een rivier was afgezet, werd door natuuronderzoeker Eli Heimans (1861- 1914), een onderwijzer en schrijver met bijzondere belangstelling voor flora, fauna en geologie, in 1910 ontdekt toen hij er fossielen uit de zee aantrof.

In 1911 verscheen van zijn hand het boekje Uit ons Krijtland. In het boekje wordt de samenhang beschreven tussen het leven van planten en dieren en de plaatselijke ondergrond. Hoewel hij enkel de belangstelling wilde wekken “van de leken, en vooral de jongelui” wordt het boekje 90 jaar later nog steeds aangeduid als een “onovertroffen voorbeeld van een natuurhistorische streekbeschrijving”. Een van de hoofdstukken heet Naar de steenkoolgrot, de grot die we tegenwoordig aanduiden met Heimansgrot. De groeve is een geologisch monument en wordt beheerd door de Stichting Het Limburgs landschap, die de groeve vanaf 1936 pachtte. Maar toen de groeve en de aantrekkelijke natuur (de zinkflora) teveel toeristen trok werd de pacht opgezegd. In 1992 werd de groeve alsnog aankocht van de familie Crombach, bezitters van de nabij gelegen Hoeve Bellet. De hoeve is gebouwd met stenen uit de groeve.

Tunnels

Ook in de Cottessergroeve kunnen we de plooiing van de lagen waarnemen. Hier werd tot zeker 1960 kwarsiet gewonnen, eerst in dagbouw en later – tussen 1940 en 1957, toen men de weg richting de Geul moest opofferen – heeft men tunnels gegraven. De tunnels werden met het afval dichtgezet en zijn niet meer zichtbaar. De stenen werden in de nabijheid van de groeve gebroken en gezeefd. In Geldermalsen bij de Chamotte Unie werden er vuurvaste stenen van gemaakt.

Vlakbij de groeve ligt de hoeve Termoere, gebouwd met stenen uit de Cottessergroeve, evenals het Patronaat (1934) in Epen. De groeve is een monument en wordt beheerd door Staatsbosbeheer. De Kampgroeve is grotendeels weer dichtgegroeid. Met de stenen werden aanvankelijk huizen gebouwd, maar na de Tweede
Wereldoorlog werd de ontginning verruimd ten behoeve van de paden op de Eerebegraafplaats Bloemendaal, waar 372 verzetsstrijders liggen begraven. Wat deze groeve verder interessant maakt is de centimeters dikke zogenaamde brandlei: de koolstof uit de miljoenen jaren oude venen.

Horeca

Brasserie de Raadskelder is al meer dan 15 jaar een begrip in Vaals. Een bezoek aan het restaurant betekent iedere keer een verassende culinaire ervaring. Met zijn gerechten  laat chef-kok Hans Moonen je in een ongedwongen sfeer genieten van de smaken van het seizoen. Koningin Julianaplein 49 (NL) – raadskeldervaals.nl

Activiteit

Het Drielandenpunt: gelegen op de top van de Vaalserberg, het hoogste punt van Nederland én de plek waar je over maar liefst twee landsgrenzen kunt wandelen. Met het grootste labyrint van Nederland met een uniek entreegbeouw met een dak in de vorm van een gigantische vlinder. Viergrenzenweg 97 Vaals (NL) – drielandenpunt.nl

Overnachten

Hotel Kasteel Bloemendal beschikt over 77 luxueuze kasteelkamers en wellness-suites waar je in alle luxe kunt verblijven. Je kunt er wegdromen in het kasteelgedeelte en met de verschillende arrangementen is er voor elk wat wils. Huur een fiets en ontdek de omgeving of maak een mooie wandeling in het heuvelland want je bent omringt door de natuur. Bloemendalstraat 150 Vaals (NL) – hotelbloemendal.nl