35 jaar is weliswaar geen kroonjaar maar voor Stichting Restauratieatelier Limburg is het momentum bijzonder genoeg om er feestelijk bij stil te staan. En dat geldt niet alleen voor de medewerkers. De 110 plaatsen voor het symposium dat SRAL vrijdag in Bonnefanten organiseerde waren lang vooraf ‘uitverkocht’.
Lydia Beerkens (58), sinds 1 jaar SRAL-directeur, is heel blij met de belangstelling vertelt ze in haar openingsspeech. Eerder vertelt ze Chapeau al dat de feestelijke bijeenkomst een logisch vervolg is op het 25-jarige jubileum dat groots gevierd is. Verder wordt ermee stilgestaan bij de gerealiseerde vernieuwing en verjonging van de organisatie.
Multidisciplinair
Gelet op de personeelssamenstelling binnen SRAL is het tijd om de kennis en structuur te ‘borgen’ oftewel kennis over te dragen aan de jongere garde. ,,We hebben er ook vier medewerkers bijgekregen,” vertelt Beerkens. Bij restauraties komen vaak meerdere vaardigheden kijken en als team hebben we dat allemaal in huis! Denk bijvoorbeeld aan de restauratie van het interieur van het Maastrichtse stadhuis dat we onder handen hebben genomen. De wandbespanning in de burgemeesterskamer vroeg materiaalkennis over verf en leer en bijbehorende restauratietechnieken. De gewelfschilderingen vereisten ook weer hun eigen aanpak. Ik ben er trots op dat de in totaal 16 medewerkers allemaal een lezing verzorgen tijdens dit symposium om over hun expertise maar vooral hun inbreng in de samenwerking te vertellen.”
Van Kerkrade naar Maastricht
Directeur van het Bonnefanten Stijn Huijts feliciteert SRAL in zijn het welkomswoord, om daarna de vergelijking te trekken met een mensenleven waarin een 35-jarige midden in het leven staat. Zo is dat ook met SRAL gaat hij verder. Hij looft de samenwerking tussen SRAL en het museum en wijst op de mooie ontdekkingen in de collectie die zijn gedaan. Zo is op een klein beeldje van de middeleeuwse beeldsnijder Jan van Steffeswert diens handtekening ontdekt. Op een classicistisch werk van Gerard de Lairesse getiteld ‘de jonge Bachus’ is na onderzoek van SRAL gebleken dat een haartooi van één van de figuren een latere toevoeging is.
Eregast is Anne van Grevenstein, grondlegger en oud-directeur van SRAL. Met een handjevol medewerkers begint zij in 1987 een restauratieplaats voor kerkelijke beelden en schilderijen uit het Bonnefantenmuseum Maastricht in bijgebouwen van abdij Rolduc in Kerkrade.
Ze start daar ook een opleiding tot restaurator, uniek voor Nederland op dat moment. Een kleine tienjaar later verhuist SRAL naar de Wiebengahal in Maastricht, nog steeds de hoofdzetel van de instelling. In het ernaast gelegen Bonnefanten wordt al enkele jaren ‘Atelier op Zaal’ georganiseerd door SRAL. De academische opleiding tot restaurator die in Maastricht is ontwikkeld verhuist in 2005 naar Amsterdam. Beerkens: ,,SRAL heeft zich in Maastricht ontwikkeld tot opleiding voor de praktische kant van het restauratievak (‘het zien en leren’). Een plaats waar vakontwikkeling plaatsvindt en hoogwaardige workshops gegeven worden over nieuwe behandeltechnieken. Daarin heeft SRAL in de voorbije jaren nationaal en internationaal aanzien verworven als kennisinstituut. We zijn groot in het restaureren van kunstwerken in moderne materialen als plastics en metaal maar ook bijvoorbeeld in het aanbrengen van doeken op schilderwerken.”
Het restauratievak is, met name de laatste 25 jaar, steeds specialistischer is geworden. Dat komt mede door de technische verbeteringen. Beerkens: ,,Een kunstwerk wordt tegenwoordig alleen ‘bekeken’ met microscoop, röntgen en infrarood. Meer zien vraagt ook om een nauwkeurigere manier van restaureren. Vroeger was het een ambacht. Nu is het een volwaardige universitaire opleiding.”
Meekijken met de restaurator
De restauraties die SRAL in de afgelopen jaren veel publiciteit oplevert is renovatie van het Rijksmuseum in Amsterdam. Maar ook kleine projecten hebben grote impact. ,,De oude kerk van Noorbeek werd getroffen door een brand die van Valkenburg door wateroverlast. Je ziet gaande het proces hoe de gemeenschap meeleeft met zo’n restauratie,” zegt Beerkens. We gaan ook door met restauraties op locatie waarbij mensen over de schouder van de restorator mogen meekijken. Voor bijvoorbeeld musea is het een leuke extra activiteit en ons levert het mooie publiciteit op. Zo ligt het middeleeuwse Dalheimerkruis nu horizontaal in de kathedraal van Roermond en kunnen mensen op een scherm meekijken met de camera die het corpus onderzoekt en vragen stellen. Binnenkort restaureert SRAL een enorme wandschildering van zes bij vier meter uit Paleis Soestdijk. De voorstelling De Prins van Oranje bij de slag van Quattre Bras van de hand van de 19e eeuwse schilder Willem Pieneman verhuist naar het Nationaal Militair Museum in Baarn. Daar kunnen bezoekers ons aan het werk zien tijdens de kerstvakantie. Er is nog genoeg moois in Nederland dat de moeite waard is om voor het nageslacht te bewaren, “zegt Beerkens.
Dilemma’s
In de symposium-lezingen worden de genodigden meegenomen in de uitdagingen en dilemma’s waar de restaurators zich voor geplaatst zien. Voor welke kunstwerken kies je als je de gewelfschilderingen restaureert van het duizend jaar oude kerkje van de Valkhof in Nijmegen waar in verschillende perioden aan gewerkt is? Hoe restaureer je werken van de Hongaars-Franse Op-art-kunstenaar Vasarely dat is gemaakt van weinig duurzame, moderne materialen. Bij al die vragen is er gelukkig ook nog tijd voor ontspannen gesprekken bij een hapje en drankje. Een mooi moment om vast te stellen dat ons cultureel erfgoed in goede handen is met SRAL: 35 jaar jong!
