Onderzoek mentale weerbaarheid

HFL ondersteunt diepgravend neuro-biologisch onderzoek

Een onderzoek als passend verdedigingswerk voor mentale weerbaarheid

Hij zou op het eerste gezicht zo gecast kunnen worden als flamboyante medicus in een ziekenhuisserie. Bart Rutten (39) oogt als een vlotte, toegankelijke en betrokken dokter die allerminst beantwoordt aan het clichébeeld dat bestaat van de medische of academische wereld. Eerder een homo universalis dan een uitgelezen specialist die zich academisch vastbijt in wetenschappelijke publicaties en grossiert in een ontoegankelijk jargon. Bart Rutten belichaamt de academische trias. Hij ziet patiënten, doet onderzoek en verzorgt onderwijs. ,,En elk van die disciplines doe ik met veel plezier”, zegt het hoofd van de divisie Neuro-wetenschappen aan het Maastricht UMC+ in zijn apart gestoffeerde werkkamer. ,,In 2008 ben ik hier begonnen met het onderzoek naar de neurobiologie van trauma’s. We onderzoeken welke psychische gevolgen ernstige gebeurtenissen hebben op het verdere leven van een patiënt. We analyseren dit op moleculair niveau en nemen daarbij ook heel expliciet de ervaringswereld van mensen in ogenschouw die iets traumatisch is overkomen. Het onderzoek bevindt zich op het snijvlak van nature en nurture, ofwel van genetische aanleg en aangeleerd gedrag. We werken, onder andere met speciale dank aan HFL en een beeldbepalende ambassadrice als Beppie Kraft, aan dit onderzoek naar de mentale weerbaarheid. Dit is een project naar een fenomeen dat maatschappelijk gezien belangrijk is en veel mensen direct raakt.”  

Bart Rutten is een creatieve geest die in zijn werk verschillende disciplines bespeelt. Hij doet het met een schijnbare souplesse die doet vermoeden dat hem zijn werk geen moeite kost. ,,Het is inderdaad zo dat ik me graag met de diverse facetten van het academische leven en een ziekenhuis bezighoud. Als je je werk met passie doet, kost het je nauwelijks moeite. Het geeft energie.”

Geboren werd hij in een medisch-georiënteerd gezin nabij Sittard. Zijn vader is tandarts en zijn moeder fysiotherapeut. Zelf ging de jonge Bart Rutten voor een studie geneeskunde in Maastricht. ,,Je begint aan zo’n studie uit idealisme. Ik wilde en wil nog steeds concreet iets kunnen betekenen voor mensen, zeker wanneer de nood het grootst is. Mijn studie bracht me naar stageplekken in Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, Engeland en Duitsland. Al gauw raakte ik in de ban van het brein. Die fascinatie is door de jaren heen zeker niet afgenomen. Ik ben toen aan een promotietraject begonnen.” 

Psychische kwetsbaarheid 

,,Met name het fenomeen van psychische kwetsbaarheid versus weerbaarheid boeit me. Gedurende mijn promotie raakte ik, naar mijn gevoel, wel een beetje mijn contact en voeling met patiënten kwijt. Ik miste het persoonlijk contact. Bij prof. Jim van Os ben ik na mijn promotie hier in Maastricht begonnen aan een opleiding psychiatrie. Een fenomeen als differentiële gevoeligheid –waarom de ene persoon wel en de andere geen of weinig last krijgt van mentale klachten- ben ik grondig en praktijkgericht gaan onderzoeken.”

Dr. Bart Rutten werkt ook nog parttime als psychiater in het Academisch Angstcentrum in Maastricht dat verbonden is aan de Mondriaan Zorggroep. ,,Met name zaken als angstbehandeling en trauma’s staan hierbij centraal. Ik combineer de patiëntenzorg met onderzoek en onderwijs. In 2008 ben ik begonnen met het grote onderzoek over de neurobiologie van trauma’s. Hierbij richten we ons op de diagnostiek en behandeling van mensen die psychische klachten hebben ontwikkeld na het doormaken van traumatische levensgebeurtenissen.”

 Trauma’s

,,Het is opmerkelijk dat er verschillen bestaan in de wijze waarop de ene persoon omgaat met een traumatische ervaring ten opzichte van een ander. Trauma’s zijn schokkende gebeurtenissen die iemands welzijn beïnvloeden. In de loop van een mensenleven loopt vrijwel iedereen wel een keer tegen een kleine of grote traumatische ervaring op. Dat kan bijvoorbeeld een ernstige mishandeling, maar ook het overlijden van een kind/dierbare zijn of een ongeluk. De manier waarop die ervaring wordt verwerkt is echter niet eensluidend. Het verschilt van mens tot mens. Zelfs bij eeneiige tweelingen kun je significante verschillen zien op gebied van biologisch materiaal in geval van een traumatische ervaring. We brengen die verschillen minutieus in kaart. Geleidelijk krijgen we een duidelijker beeld van de invloed van genetica en de opgedane ervaringen in iemands leven. Ook zaken als het hebben van een doel in het leven, de mate waarin iemand sociaal is ingebed of zijn verleden en gevoel voor humor zijn bepalend voor de manier waarop iemand een trauma verwerkt.”

Samenwerking

Het onderzoek herbergt inmiddels een schat aan opgedane onderzoeksresultaten, die ook tot stand zijn gekomen door interessante samenwerkingsverbanden. ,,We zijn heel blij dat HFL ons onderzoek steunt en daarmee bijdraagt om mentale kwetsbaarheid uit de taboesfeer te halen. Zelf gaan Jim van Os en ik ook vaak op pad om in stad en land over dit onderwerp te praten. Ook zijn we blij met een boegbeeld als Beppie Kraft die op een hele laagdrempelige, doch urgente wijze dit onderwerp voor een breed publiek toegankelijk maakt.”

Bart Rutten is een levensgenieter. Hij heeft veel gesport, gaat graag met aangenaam gezelschap uiteten en is een jaarlijkse bezoeker van Pinkpop. ,,Vroeger heb ik zelf nog een tijdje gitaar gespeeld. Ik houd graag voeling met wat er in de wereld en mijn sociale omgeving gebeurt. Ik ben in veel geïnteresseerd en heb een bourgondische aard. Ik doe nu nog wat aan hardlopen en lees graag. Ook kunst heeft mijn belangstelling. Mijn broer is kunstenaar en muzikant en mijn zus heeft Cultuurwetenschappen gedaan. Die interesse voor kunst en creativiteit is me met de paplepel ingegoten. Inmiddels heb ik drie kleine kinderen. Mijn vrouw werkt als internist/ oncoloog in Venlo. Ik ben opgegroeid in Munstergeleen en Sittard, studeerde in Maastricht en woon nu in Roermond.  In deze omgeving voel ik me goed en er ligt nog veel en belangrijk werk in het verschiet.”       

Health Foundation Limburg werft fondsen voor wetenschappelijk onderzoek in het Maastricht UMC+. Dat onderzoek richt zich op kanker, hart- en vaatziekten, geestelijke gezondheidszorg en chronische ziekten. Wilt u Limburgs onderzoek steunen op het vlak van geestelijke gezondheidszorg? Dat kan door een bijdrage te storten op bankrekeningnummer NL11 INGB 0657 5268 35 t.n.v. HFL Geestelijke Gezondheidszorg. Of kijk op hflgeestelijkegezondheidszorg.nl onder schenken & nalaten.