Museum van Bommel van Dam maakt donkere Armando lichter
In Museum van Bommel van Dam in Venlo gaat vrijdag 17 maart een overzichtstentoonstelling over kunstenaar Armando (1929-2018) van start. Kris Németh was bij de perspreview op de begane grond van het museum, verzorgd door curator James Hannan.
Aanleiding voor de tentoonstelling over één van Nederlands grootste kunstenaars van de afgelopen honderd jaar, is diens vijfjarige sterfdag. Cherry Duyns ruim vijftig jaar Armando’s ‘levensvriend’ gedenkt hem in zijn recent verschenen boek: Ik bel je wel als ik dood ben. Dit boek is een bundeling van gesprekken die hij tussen 2011 en 2017 met Armando heeft gevoerd over het leven en werk van de veelzijdig autodidactisch kunstenaar, geboren als Herman Dirk van Dodeweerd. Armando bekwaamt zich in zijn lange leven als schilder, beeldhouwer, theater- en televisiemaker, dichter en violist. Al die aspecten komen in het boek aan bod.
„Het is dit boek dat als rode draad is gebruikt bij de samenstelling van de tentoonstelling”, vertelt curator Hannan. Bladzijden uit het boek hangen, verbonden met een rode draad, naast de kunstwerken van Armando en geven op die manier uitleg. Hannan: „Het is zelfs een prima idee om het boek mee te nemen op zaal om meer te weten te komen over de totstandkoming van de expositie.” De 32 kunstwerken die bijeen zijn gebracht, bekende en onbekende schilderijen, sculpturen en video-installaties uit diverse collecties, ze komen ook allemaal naar voren in de gesprekken tussen de twee vrienden. „Door het boek zijn we tot een chronologische opzet van de tentoonstelling gekomen. Een ander aanknopingspunt voor dit overzicht is de museumcollectie waarin een aantal belangrijke werken van de kunstenaar zijn opgenomen”, gaat de curator verder. De grondleggers van het museum, echtpaar Maarten en Reina van Bommel-van Dam kopen vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw al een aantal van zijn werken aan. We zien Armando’s vroege, expressieve kleurrijke tekeningen waarin hij, net als leden van de Cobra-groep in die tijd, op zoek is naar de onbevangenheid die kinderen hebben als ze creatief bezig zijn. Experimentele schetsen uit de ‘informele periode’, een enkele keer gemaakt in het donker met meerdere (timmermans-) potloden in de hand zijn het resultaat. Dan volgt werk uit zijn periode als lid van de Nul-beweging. Hannan: „Het zijn deze werken waar Armando zijn internationale bekendheid aan te danken heeft. Ze zijn samengesteld met alledaagse voorwerpen als autobanden, prikkeldraad en hardboard.” Even verder wijst hij op een vormloze voorstelling, opgezet in zwarte verf verdikt met zand en met geweld en kracht aangebracht: … „kijk, daar is weer dat karakteristieke ‘Armando-rood’!”
De curator geeft volmondig toe dat het abstracte oeuvre van Armando moeilijk te doorgronden is. De krachtige, vaak monumentale schilderijen en beelden gaan over schuld en onschuld, over daders en slachtoffers en over goed en vooral over kwaad. Armando woont enkele jaren in Berlijn en zijn soms provocerende werken dragen dan Duitse titels. In de vormen die hij schildert zijn zwarte vlaggen, messen en afgerukte ledenmaten te herkennen. Één van deze sculpturen is Der Arm (1988), een collectiestuk van het museum in Venlo en Armando’s allereerste bronzen sculptuur.
Dan volgt een serie onheilspellende ‘schuldige landschappen’. Hannan: „Je vraagt je af wat er precies heeft plaatsgevonden, maar het lijken landschappen die het verleden met zich meetorsen. Schoonheid verhult verschrikkingen; het is een terugkerend thema bij Armando.” De expositie eindigt optimistisch met kleurrijke schilderijen die Armando aan het einde van zijn leven maakt. Hij is dan ziek en kan het paletmes niet meer hanteren. Net als in zijn vroege werk experimenteert hij volop met materie en techniek. „Armando kneedt de olieverf dan als het ware op de enorme doeken. Hier en daar zie je nog handafdrukken staan.”
Door het boek van Duyns bij de tentoonstelling te betrekken krijgt de persoon Armando ook meer reliëf. Hij had ook een humoristische kant die vaak onderbelicht is gebleven. Zo maakt hij vanaf 1974, met tussenpozen 25 jaar lang, samen met Duyns en dichter Johnny van Doorn, absurdistische televisie voor omroep VPRO. Het komt voort uit een nooit gerealiseerde wens van Armando en Duyns om zich met een komische act aan te sluiten bij een circusgezelschap. De historische humoristische opnames uit Herenleed, gemaakt in monochrome landschappen met dennebomen en stuifzand, zijn ook te zien op de tentoonstelling. Landschapselementen die ook te herkennen zijn in Armando’s schuldige landschappen… Dit is wat Hannan bedoelt. Dankzij de gesprekken van Cherry Duyns met de kunstenaar, met diens boek in de hand, ga je als bezoeker rode draden spannen tussen Armando’s kunstwerken. Resultaat: het zware oeuvre van Armando wordt minder abstract en zwaar, lichter, toegankelijker, … komt tot leven.
De tentoonstelling Armando: door de ogen van een vriend loopt tot en met 3 september 2023.
Cherry Duyns is zaterdag 18 maart in Museum van Bommel van Dam om zijn boeken te signeren.
Keulsepoort 1, Venlo (NL) – vanbommelvandam.nl
