Kunst staat gelijk aan kennis
Kunstenaar Koen Vanmechelen (1965, Sint-Truiden) is erin geslaagd om zijn levensvervulling te materialiseren in een evoluerend kunstwerk dat in de vorm van een 24-hecare groot park en natuurgebied met atelier en paviljoen zijn weerga niet kent: LABIOMISTA – Studio Koen Vanmechelen in Genk-Zwartberg. Op bezoek bij een kunstenaar die zich met ziel en zaligheid inzet om inzicht te verkrijgen in de werkelijkheid.
Geen gemakkelijke kost, die kippen van Koen Vanmechelen. De vermaarde Belgisch-Limburgse kunstenaar is al zo’n dertig jaar bezig met zijn Cosmopolitan Chicken Project (CCP) dat in metaforische, maar ook in concreto hoogst actuele vraagstukken – bijvoorbeeld over diversiteit – aansnijdt. „We proberen hier een balans te vinden tussen natuur en cultuur. Ik wil de kaders weghalen en iets nieuws neerzetten dat de monocultuur doorbreekt. Diversiteit is de enige manier om te overleven, dat tonen we hier aan. En wie dat niet ziet of oren heeft naar het verhaal dat we willen vertellen? Die kan nog altijd genieten van de dromedaris die rondloopt of een mooie natuurwandeling maken.”
Vanmechelen werd wereldberoemd met zijn kippenthema waarmee hij probeert iets wezenlijks over de tijd waarin we leven te zeggen. Schoonheid, humor, ironie en ernst zijn de ingrediënten waaruit zijn fysieke oeuvre is opgebouwd. Het kan confronterend zijn en tegelijk voeding geven aan de universele zijnsvraag. Maar je hoeft de thematiek niet te begrijpen om van het werk te kunnen genieten. „Voor mij staat kunst gelijk aan kennis. We leven in een kosmopolitische renaissance waarin we, dankzij de technische mogelijkheden, met iedereen kunnen praten en waarbij we inzicht en kennis over de wereld weten te vergaren; als we dat tenminste willen. De kunst belichaamt voor mij een onderzoek. In dat onderzoek zoek ik de grenzen op van biologie en wetenschap en haal ik de kaders weg om zodoende iets nieuws te kunnen neerzetten. Mijn Cosmopolitan Chicken Project bevindt zich in het midden van genetic engineering en een natuurlijk broedprogramma. Het is kunst en zegt iets over de wereld, tenminste dat is mijn inzet.”
Uffizi
Als een kosmopolitische nomade trekt hij al jaren over de wereld. Op de Biënnale van Venetië geldt hij inmiddels als een regular. Zijn tentoonstellingen, zoals onlangs nog in het Uffizi in Florence, gooien internationaal hoge ogen en leveren stof tot reflectie. Vanmechelen is een wereldburger die gelooft in Europa en voor wie Lim-burg nooit gescheiden had mogen worden in een Belgisch en Nederlands deel. Een beminnelijke man, dat ook. En bovenal iemand die zijn gehoor moeiteloos op sleeptouw neemt om ze iets te laten ervaren wat ze nog niet kenden. „De wereld is complex. Juist daarom is de kunst daarin zo belangrijk. Ze biedt ons verwondering. En fungeert misschien ook wel als instrument dat dient om de wereld te kunnen begrijpen.”
Koen Vanmechelen neerzetten als een drukbezet man zou hem tekortdoen. Hij is bezeten. Al jaren vliegt hij – en dat met vliegangst – kris-kras de wereld over om projecten te realiseren. Ook beheert hij tal van stichtingen waarmee hij actief internationaal goede doelen steunt. Vanmechelen is een eenmansuniversum, zo lijkt het. Iemand ook die met zijn oeuvre de bestaande conventies over schoonheid, de relatie tussen kunst en wetenschap en de hele condition humaine op losse schroeven zet. Een kip als kunstwerk. Zijn Cosmopolitan Chicken Project raakt de kern van het debat over diversiteit, identiteit en evolutie. Ook spreekt het onwillekeurig over de maatschappelijke rol van wetenschap, techniek en ethiek. Vanmechelen gelooft in globale diversiteit. De kip als metafoor voor de mens. Deze artistieke zoektocht levert vaak bizarre, zelfs groteske, doch altijd aparte beelden op die zich op het netvlies branden.
LABIOMISTA
„Deze plek, LABIOMISTA, is bovenal een kenniscentrum. Alle kruisingen met kippenrassen die we door de jaren heen hebben uitgevoerd zijn uitvoerig gedocumenteerd. We hebben aangetoond dat het kruisen soorten oplevert die fysiek sterker zijn. Terwijl men vroeger dacht dat het kruisen zou leiden tot zwakkere soorten, hebben wij het tegenovergestelde aangetoond. Diversiteit leidt tot immuniteit en een grotere fertiliteit, dus een grotere leefbaarheid. We doorbreken de monocultuur. Juist in tijden van angst voor ‘vreemde elementen’ en vluchtelingen uit alle windstreken vormt mijn onderzoek wellicht een geruststelling. Door diversiteit worden we beter. Deze locatie is illustratief voor de stelling en werkwijze die we uitdragen. Want ook deze plek vormt een grens tussen de bewoonde wereld, de stad Genk, en het natuurgebied, Nationaal Park Hoge Kempen. Je komt hier wilde dieren tegen alsook gedomesticeerde. Het conflict tussen cultuur en natuur lossen we als het ware op. We proberen een balans te vinden tussen die twee. Er bestaan, zeker als het over de natuur gaat, veel romantische ideeën. Maar hoe romantisch is de natuur nou werkelijk? Er is weinig romantiek te bekennen in de wijze waarop een leeuw een buffel verschalkt. Het is tijd om het conflict in de beeldvorming op te lossen. In de architectuur en stadsontwikkeling leidt dit tot nieuwe vormen van wonen en leven waarbij het urbane en rurale niet tegenover elkaar staan, maar een symbiose aangaan. Het leven wordt hoe langer hoe meer divers. We moeten ons daarbij realiseren dat we elkaar nodig hebben om te overleven, want: every organism is looking for another organism to survive.”
Het markante onthaalgebouw op LABIOMISTA is van de hand van de Zwitserse sterarchitect Mario Botta, net als The Battery, Vanmechelens studio. Hier creëert Vanmechelen zijn werken en onderzoekt hoe ze samen getoond kunnen worden op expo’s. Het is ook een werkplek voor een tiental medewerkers die onderzoek doen of helpen bij de totstandkoming van deze tentoonstellingen die over de hele wereld te zien zijn. Is Vanmechelen een wereldburger of voelt hij zich toch nog een beetje verbonden met zijn Limburgse roots? „Ik ben een Europeaan, Limburger en wereldburger. Dat zijn geen opposities, dat gaat samen. De huidige tijd laat wel zien hoe belangrijk het is om in grotere verbanden samen te werken. Europa is in die zin zelfs essentieel. En ja, ik ben ook verknocht aan mijn Limburgse omgeving. Ik geloof dat de twee Limburgen nooit gescheiden hadden moeten worden.” Lachend: „Samen waren we nog veel sterker geweest. Ik geloof niet in grenzen. Kaders weghalen, ook en vooral denkkaders, daar komt het immers op aan.”
Marcel Habetslaan 60 (BE) – labiomista.com
