Knusse taferelen uit het Maastricht van weleer
Oplettende bezoekers van het Sphinxkwartier in Maastricht, in het bijzonder degenen die ’s avonds (aan de achterkant) van het Eiffel-gebouw hun auto parkeren of een bezoek brengen aan de nieuwbouw van filmhuis Lumière of de aangrenzende Timmerfabriek, kan het niet zijn ontgaan: zowel op de voor- als de achterkant van het Eiffel-gebouw dat ooit het zenuwcentrum van de Maastrichtse keramische industrie was, zijn reusachtige projecties te zien van figuren die de meeste mensen kennen.
Het betreft afbeeldingen die tussen 1870 en het einde van de jaren ’60 werden afgedrukt op kopjes, schoteltjes, borden en theepotten van Maastrichtse makelij. Ze zijn voor de gelegenheid flink opgeblazen. De tientallen tafereeltjes zullen bij menigeen zowel herkenning als gevoelens van nostalgie (huislijke gezelligheid en degelijke Hollandse knusheid) oproepen: het zijn immers de beeltenissen die je tegenkwam op het servies van oma.
In de projecties op de gevel van het Eiffel-gebouw vloeien ze in elkaar over en gaan ze op wonderlijke wijze nieuwe relaties met elkaar aan. Het feit dat ze geprojecteerd worden op een gebouw dat onlosmakelijk is verbonden met de Maastrichtse maakindustrie, brengt de flink uitvergrote taferelen terug naar een van de plekken waar ze ooit ontstaan zijn.
‘Life of Ornament’ heet het project, dat is bedacht door Viewmaster Projects, een Maastrichtse stichting zich al enkele jaren toelegt op groots opgezette videokunsttentoonstellingen in de openbare ruimte. De twee videowerken (aan weerszijden van het Eiffel-gebouw) waarin de befaamde drukdecors van de Sphinx en Société Céramique tot leven komen, zijn gemaakt door het kunstenaarsduo Persijn Broersen & Margit Lukács.
De ornamenten worden met behulp van hedendaagse digitale technologie als het ware ‘losgeweekt’ van de oude gedecoreerde serviezen, zo legt Bart van den Boom van Viewmaster Projects uit. De videowerken zijn volgens hem zowel een eerbetoon aan de roemrijke ontwerpen van de Maastrichtse maakindustrie als een eigentijds beeldverhaal waarin diverse culturen en uiteenlopende stijlperiodes zich mengen en verstrengeld raken. In één videowerk staan de florale drukdecors centraal, in het andere de landschappelijke taferelen.
‘Life of Ornament’ bestaat uit één projectie op de oostgevel (boven het Sphinxcour aan de Boschstraat), en uit één projectie op de westgevel, zichtbaar vanaf het parkeerterrein Sphinx. Beide projecties hebben een formaat van ongeveer 30 x 20 meter en bestrijken vier tot vijf verdiepingen van het immense voormalige fabriekspand.
Het kunstproject loopt parallel aan de renovatie van het Eiffelgebouw. Gaandeweg de vorderingen van de renovatie van het 190 meter lange gebouw, zullen de projecties nog groter geprojecteerd worden, tot een formaat van ruim 40 x 30 meter waarmee Life of Ornament bestaat uit de twee grootste videoschermen van Nederland. In de avonduren, als de bouwwerkzaamheden stoppen, belichten de twee videowerken het met steigers en doek omwikkelde pand. Dat wil zeggen: als de noeste werkers niet vergeten het licht tijdig uit te schakelen, want dan zie je niet zoveel.
Voor het project hebben Persijn Broersen & Margit Lukács een grote selectie drukdecors afkomstig uit het archief van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg gedigitaliseerd. In het archief zijn de decorontwerpen analoog bewaard gebleven in de vorm van ‘transfers’.
De collectie drukdecors vormt een omvangrijke en voor Nederland unieke verzameling. Hoewel slechts zelden vertoont, vormt de collectie een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoed van Maastricht en van Nederland en verbeelden ze de artistieke kracht en het vakmanschap van het begin en de gloriejaren van Industriële Revolutie in Nederland.
De kunstenaars presenteren Life of Ornament middels de bijzondere techniek van wit-licht. Hierdoor hebben de projecties geen rechthoekig kader en lijken de ornamenten samen te smelten met de bedoekte gevel waarop geprojecteerd wordt. De ‘levende decors’ bekrachtigen zo de historische relatie van het gebouw met de ooit welvarende aardewerkproductie. Tegelijkertijd toont de eigentijdse projectietechniek verwantschap met de oude ‘drukdecormethodiek’ die ook in één kleur overdraagbaar was naar een andere drager.
Het videowerk met landschappelijke decors representeert een verlangen om de realiteit te willen ontstijgen. De ontwerpen op de koffiekopjes, theekannen en borden tonen betoverende werelden ontleend aan sprookjes, mythes, de Romantiek, het boerenleven en exotische droombeelden geïnspireerd op ontdekkingsreizen. De beelden die vroeger zo exotisch leken en een hang naar het onbekende representeerden, lijken in onze tijd zelfs een politieke lading te krijgen waarin de angst voor het andere de overhand dreigt te krijgen.
Het videowerk met de florale motieven & grafische structuren toont zowel exotische, inheemse als fantasiebloemen en planten, en afgeleide hiervan (arabeske en guirlande). De florale motieven hebben zich in hun groeivormen ‘geschikt’ naar de vormen van het serviesgoed. De abstracte en grafische structuren kennen daarbij niet alleen een westerse vormentaal; door de verschillende modestijlen werd het aardewerk ook voorzien van Oosters en Aziatisch georiënteerde motieven. Soms overdadig vol, soms subtiel en verfijnd.
De videowerken zijn nog te zien tot 30 april 2017, iedere avond van 19.00 uur tot middernacht. De tunnelgang onder het Eiffelgebouw is de korte looproute tussen de twee kunstwerken. Kijk voor meer informatie over Viewmaster Projects en de projecten die deze stichting ten uitvoer brengt www.viewmaster-projects.com
