Ik wel, zij niet. ‘No Access’ geeft confronterend beeld van mensen op de vlucht
Is het de unieke locatie van dit Viewmasters-project die als een magneet aan me trekt? Of het actuele thema? De combinatie waarschijnlijk, want voor No access had men geen betere locatie kunnen kiezen. Zonder gids wandel ik door het voormalige NAVO-hoofdkwartier in het ondergrondse gangenstelsel van de Cannerberg op de grens van Maastricht en Kanne. De vochtige kou, het gewapend beton en dikke stalen deuren geven me een unheimisch gevoel. Alsof ik, net zoals de personages in de video’s, op de vlucht ben.
Licht en geluid wijzen me de weg in dit ondergrondse doolhof. In de Koude Oorlog bewaakte men vanuit dit bunkercomplex de oostgrens van West-Europa. Grenzen die weer volop in het nieuws zijn nu wereldwijd bijna 90 miljoen mensen wegens oorlog en mensenrechtenschendingen op de vlucht zijn. In Blink laat Anita Groener met historische en actuele zwartwit beelden zien dat vluchten van alle tijden is. Op het ritme van een hartslag zie ik mensen met hun dierbaarsten – en met slechts enkele bezittingen – lopen langs spoorwegen en door velden. De beelden heb ik zo vaak in het nieuws gezien, dat ze me bijna onverschillig zouden maken. Maar de hartslag houdt me bij de les. Kaboem. Kaboem. Dit zijn mensen van vlees en bloed. Mensen zoals ik en zoals mijn kinderen. Vluchtend over grenzen, op zoek naar veilige grond.
Grenzen, die door mensen zijn bedacht en door oorlog en geweld verschuiven of verdwijnen. De naaimachine in Sewing Border van Mohamad Hafeda verbeeldt prachtig hoe de grenzen van natiestaten tijdens onderhandelingen uit elkaar gerafeld worden en opnieuw worden gedefinieerd. In Best of Luck with the Wall monteert data-kunstenaar Josh Begley 200.000 satellietbeelden van Google Maps aan elkaar om de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico weer te geven. De abstracte beelden, waarin je contouren van bergen, water en steden herkent, laten me, samen met de beklemmende soundtrack, de eindeloosheid van een grens ervaren, net als de onmogelijkheid om die te barricaderen voor mensen die hunkeren naar een veilig leven.
Die hunkering voel ik het meest in de poëtische video Youssef, Le Vent, La Rage, Avant L’Existence van Sylvain George. Op het strand in Calais schreeuwt een man naar de onstuimige zee. Golven rollen tot aan zijn voeten, hij springt en hij danst. Trekvogels vliegen in de richting waar hij al zou willen zijn: Engeland. Dit is zijn laatste grens. Het Kanaal. Een levensgevaarlijke oversteek. Maar Youssef zal gaan.
Rillend van de kou zoek ik mijn weg terug door het ondergrondse doolhof. Als ik de frisse buitenlucht weer inadem, voel ik me gezegend. Een woord dat ik niet snel gebruik, maar dat hier toch echt op zijn plek is. Ik ga naar mijn eigen huis en kruip onder mijn eigen warme donsdeken. Ik wel, maar zij niet.
No access is t/m 13 november op donderdag t/m zondag te zien in de Cannerberg in Maastricht. viewmaster-projects.com
