Een grafsteen als souvenir

Object: een begrafenis stele voor Dorias, dochter van Poseidonios
Maker: anoniem Grieks
Periode: ca. 350-325 v.Chr.
Materiaal: marmer
Stand: Charles Ede LTD (nr. 426)
Prijs: 317.000 euro

Het waren geliefde souvenirs in de achttiende en negentiende eeuw. Tegenwoordig vind je ze voornamelijk in museumcollecties, maar ze zijn relatief zeldzaam op de kunstmarkt: Griekse grafsteles, de uit één stuk steen gehouwen tabletten met een reliëf, bedoeld als grafmonumenten voor Grieken die tussen 200 tot 400 jaar voor Christus overleden.

Op het Griekse vasteland was het gebruikelijk om overledenen te cremeren. In plaats van graftombes waarin lichamen konden worden opgeborgen, werden daarom vooral grafmonumenten gemaakt. Grieken gaven grote bedragen uit aan deze private herdenkingsmonumenten, waardoor veel geld uit de economie rechtstreeks in de steenhouwerijen stroomde. Zodanig dat er zelfs een wet moest worden ingevoerd die een maximaal bestedingsbedrag vaststelde.

De Griekse grafstenen werden meegenomen als souvenirs door de voornamelijk Britse jongvolwassen elite tijdens de Grand Tour in de achttiende en begin negentiende eeuw. De Grand Tour was een reis over het vaste land van Europa en werd ondernomen door de zonen van Europese aristocraten en welvarende koopmannen. De reis was bedoeld om kennis te nemen van de klassieke wereld. De jongens wilden graag memorabilia mee terug nemen ter decoratie van hun huizen. Dergelijke grafsteles waren erg populair, omdat ze aan de muur konden worden gehangen en ze een Grieks opschrift bevatten.

Het Griekse tablet in de TEFAF-stand van Charles Ede heeft een gebeeldhouwde voorstelling van een familieafscheid met daarboven een Griekse tekst: Dorias, de dochter van Poseidonios. Het is voor de beschouwer echter makkelijk om de aandacht te laten afleiden door de contrasterende, beeldschone Romeinse vrouwentorso die naast de grafsteen staat opgesteld. Het is een overgebleven onderdeel van een scène van een nymf die wordt meegenomen door en satyr. De bewegelijke pose van de marmeren torso is een lust voor het oog. Een Antieke torso is echter minder ongebruikelijk op de kunstmarkt dan een Griekse begrafenis stele. De aantrekkelijke nymf is te koop voor een prijs van 110.000 euro, de stele draagt een prijskaartje van 317.000 euro.

‘Everything in art starts here. That’s what’s so wonderful about it’ – James Ede over Antieke beeldhouwkunst

Linda Eversteijn (Heerlen, 1986) is kunsthistoricus, kunstredacteur en museumprofessional. Voor Chapeau Online schrijft ze deze week een serie kunstbeschouwingen over objecten die te koop zijn op TEFAF Maastricht

Foto’s: Frits Widdershoven