Vasten werkt vast en zeker
Aan mij is de hele Vastelaovend dit jaar voorbijgegaan. Net als aan velen van u waarschijnlijk. Helaas, want Vastelaovend zit in mijn genen. Het feestelijke ritueel om het afgelopen jaar symbolisch te verbranden en met een schone lei aan een nieuw jaar te beginnen. Ook de vastentijd na carnaval zit in mijn genen. Niet zozeer de katholieke component, als wel de essentie van het vasten: het lichamelijke en geestelijke reinigingsritueel.
Ik herinner me de glazen potten nog, volgepropt met nougatblokjes, dropsleutels, zuurtjes en lolly’s. En dat, wanneer je die pot dan eindelijk mocht openen, ze stevig aan elkaar geplakt zaten. Ik herinner me de vrijdag-visdag nog goed van toen opa en oma nog leefden. En ik herinner me ook – van nog niet zo heel lang geleden – de zelfingelaste alcoholvrije weken na carnaval tot aan Pasen.

Vasten, onder het motto jezelf tijdelijk iets aangenaams ontzeggen om je lichaam te laten herstellen én om je meer dan anders te wijden aan (christelijke?) naastenliefde. Niet gek, dat diezelfde ‘doc’ nu Intermittent Fasting propageert, zult u denken. Vasten met tussenpozen. Inderdaad, en misschien zit die christelijke cultuur wel dieper in mij geworteld dan ik wil toegeven.
Anderzijds is dat hele vastenidee natuurlijk niet voorbehouden aan katholieken. Vasten is een eeuwenoud, wereldwijd fenomeen. In veel culturen en (natuur)godsdiensten zijn er vergelijkbare rituelen, waarvan ramadan de bekendste is. Geen spijs en drank tussen zonsopkomst en zonsondergang. En ook in deze Islamitische traditie gaat het om naastenliefde, geen ruzie maken, niet kwaad spreken, en overdag geen seks.
Vasten draait deels om discipline, wilskracht, uithoudingsvermogen, de baas zijn over je begeerten en lusten, maar vooral om met reflectie jezelf te herpositioneren in en ten opzichte van de wereld om je heen. Over herpositioneren gesproken: daar komen mijn Zuid-Afrikaanse roots om de hoek kijken. Ubuntu: ik ben omdat wij zijn. Het idee is dat een mens alleen gelukkig kan zijn wanneer anderen dat ook zijn en dat een mens zelf lijdt op het moment dat deze een ander ziet lijden. Op die manier zijn we allemaal met elkaar verbonden. Het maakt jaloezie of wraakzucht overbodige verdorvenheden. Als deze hele coronapandemie met haar lockdowns ergens goed voor is, dan is het dat zij ons laat nadenken en bezinnen. Duurzaamheid en zorgzaamheid zijn woorden die m’n gedachten passeren. En wat denk je van de consumptiemaatschappij? Zou de wereld niet gebaat zijn bij iets als mondiale vastenperiodes? Periodes waarin de industrie periodiek stilgelegd wordt om de aarde op adem te laten komen. Periodes waarin wijzelf afzien van consumentisme om zelf ook even op adem te komen. Vasten werkt voor je lichaam en je geest. Als we samenwerken en samen vasten, werkt dat vast ook voor onze aarde en geglobaliseerde maatschappij. Het zal niet zonder reden zijn dat dit eeuwenoud ritueel nog altijd voortbestaat. Dat het ons allemaal eigenlijk meer verbindt, dan scheidt…