Vuist maken na oneerlijke strijd om 2018
Je moet altijd een goede verliezer zijn en de winnaar feliciteren. Dus bij deze Leeuwarden, maak er wat moois van, jullie kunnen het goed gebruiken en hebben het handig gespeeld.
En vanuit de Maastrichtse organisatie Via 2018 of vanuit de Maastrichtse politiek wordt er voor gewaakt om openlijk kritiek te leveren op de jury, die Leeuwarden de titel Culturele Hoofdstad 2018 bezorgde.
Maar een onderzoeksjournalist zou een onthullend verhaal kunnen maken over hoe achter de schermen is geritseld om Leeuwaren in een vroeg stadium voor te laten sorteren. De tekenen die daar op wijzen, worden steeds sterker.
Uit kringen rond de Raad van Cultuur komt nu ernstige informatie dat bepaalde Nederlandse juryleden al in juni, drie maanden voor de jury-uitslag, een voorkeur voor Leeuwarden lieten blijken. Met name in Eindhoven maken ze zich daar heel boos over, omdat dit al zou wijzen op een vroegtijdige beslissing, nog voordat de eindsprint moest worden ingezet.
En een van de Nederlandse juryleden liet zich in privé-kring al begin dit jaar in de Randstad ontvallen dat ‘Maastricht het in ieder geval NIET zou worden, want die hebben al zoveel’. Misschien dat die daar dan de gezellige terrassen mee bedoelde of het doorgaans iets betere weer.
Betrokkenen bij de jury-rondleiding in zowel Eindhoven en Maastricht melden dat met name vice-voorzitter Nynke Stellingsma haar enthousiasme voor Leeuwarden nauwelijks onder stoelen of banken stak. Ik ben er in Maastricht (en Luik en Genk) de hele dag zelf bij geweest, zij en haar collega Hanneke van Wijk lieten in lichaams- en andere taal duidelijk blijken dat dit bezoek een formaliteit was, die nu eenmaal was voorgeschreven door de Europese Commissie en die met goed fatsoen volbracht moest worden. De afkeer voor alles wat de Maastrichtse delegatie allemaal te melden had, was duidelijk voelbaar. In feite hadden die paar duizend vrijwilligers uit het Euregionale culturele veld die dag niet naar het Vrijthof hoeven te komen, het deed er niet meer toe.
En achteraf analyserend zou het dan weleens zo zou kunnen zijn, dat de toenmalige staatsecretaris van cultuur Halbe Zijlstra, een Fries in hart en nieren, niet zomaar zijn keuze bepaalde voor de juryleden. En dat de geboren Friezin Nynke Stellingsma – tegenwoordig directeur van de stadsschouwburg Groningen – niet zomaar de Nederlandse afvaardiging mocht aanvoeren.
Bij aankomst in het Kruisherenhotel aan de vooravond van het officiële bezoek aan Maastricht, riep jurylid Sir Jeremy in kleine kring: ‘what the hell is Euregio?’. Een teken dat hij het bidbook van Maastricht in zijn geheel niet gelezen had, want daarin stond het van voor tot achter in uitgelegd.
Dat een dergelijk belangrijke titel op zo’n ontransparante manier bepaald wordt, dat geeft geen goed gevoel. De achterafkamertjes hebben hier hun functie volbracht. Het betekent ook dat er veel gemeenschapsgeld verloren is gegaan in Maastricht en Eindhoven, voor iets dat toch onhaalbaar was. Het ministerie van cultuur moest volgens Europees voorschrift in twee ronden de verschillende kandidaat-steden in competitie laten gaan. Maar de route was vanaf het begin door Zijlstra handig uitgestippeld. De Europese Commissie moet de keuze voor Leeuwarden volgend jaar formeel nog bevestigen. Misschien dat ze vooraf toch nog eens een paar goede speurneuzen deze kant op kunnen sturen. Niet om Leeuwarden te plagen, maar wel om de gang van zaken achter de schermen boven water te krijgen.
Jammer is ook dat de politiek in met name Limburg en dan toch vooral Maastricht de ambities van meer cultuur in de Euregio (want dat was toch goed voor de economie?) zo gauw heeft losgelaten. Juist nu zou het initiatief moeten worden genomen, om enkele mooie en concrete projecten op te starten, om die samenwerking met Luik, Aken, Hasselt etc, vorm te geven. En om Den Haag en Brussel te laten zien dat hier in de Euregio wel degelijk een sterk cultureel landschap kan worden ingericht.
Er ligt ook een mooie kans om samen te werken met Eindhoven, want daar zitten ze met dezelfde kater. Samen een vuist maken en laten zien dat de jury toch wat al te gemakkelijk en arrogant de plannen vanuit het zuiden terzijde heeft geschoven.
Jo Cortenraedt
