Van negentiende-eeuws buitenhuis naar hightech crematorium

Auteur: Maarten van Laarhoven

Sinds een kleine week liggen bij de gemeente Maastricht de plannen ter inzage voor de realisatie van een crematorium annex uitvaartcentrum in La Grande Suisse aan de Mariënwaard, in de zogeheten landgoederenzone in Maastricht. De procedure om het rijksmonument zodanig te kunnen verbouwen dat het centrum al volgend najaar kan worden geopend is hiermee goed op gang gekomen.

Wie over genoeg voorstellingsvermogen beschikt én het talent heeft om door de onmiskenbare gevolgen van een jarenlange leegstand heen te kijken, ziet zo dat La Grande Suisse, het opvallende zandkleurige landhuis met de twee torentjes langs de weg tussen Meerssen en Maastricht, ooit een voorname plek moet zijn geweest.

Een weelderig buitenhuis, onder de rook van industriestad Maastricht, waar fabrikanten en hun gezinnen zich per koets naartoe lieten vervoeren. Om er, al dan niet in gezelschap van andere representanten van de gegoede burgerij, ongestoord te genieten van hun weelde. Netwerkbijeenkomsten avant la lettre zou je kunnen zeggen. De romantiek keert terug, al zou je dat met het oog op de plannen, niet onmiddellijk zeggen. Het ernstig onderkomen rijksmonument gaat vanaf eind 2018 dienst doen als crematorium. Het pand, dat in de tweede helft van de negentiende eeuw werd gehuurd door de Maastrichtse vermicellifabrikanten Guillaume Bauduin en Emmanuel Coenegracht en later in het bezit kwam van pottekeuning Petrus Regout, is aangekocht door uitvaartonderneming Monuta. Die gaat het gebouw in oude luister herstellen en tegelijkertijd flink moderniseren. Ook het omliggende park krijgt een flinke opknapbeurt.

monuta-hoe-het-vroeger-was-1

Maatschappelijk verantwoord ondernemen in een hightech crematorium, staat in de reeks doelstellingen waarmee Monuta – een van de grootste uitvaartverzorgers van Nederland – alweer enige tijd geleden aanklopte bij de gemeente Maastricht. ,,We gaan zoveel mogelijk gebruikmaken van duurzame energie. Daarbij komt dat in de verdere planontwikkeling zoveel mogelijk duurzaam materiaal gebruikt gaat worden”, zegt Nicole Starmans, manager van Monuta in Zuid-Limburg. ,,Maar het maatschappelijk verantwoorde zit hem natuurlijk ook in het feit dat de nieuwe functie van het gebouw voorziet in een maatschappelijke behoefte. We gaan bovendien gebruikmaken van technieken die je in andere crematoria nog niet tegenkomt, zoals een iPad waarmee je van huis uit de instellingen in de rouwkamer kunt bedienen, waardoor de overledene via de techniek op afstand 24 uur per dag bezocht kan worden.”

De gemeente Maastricht is blij dat La Grande Suisse, waarvan de oudste onderdelen dateren uit 1733, na tien jaar leegstand eindelijk een herbestemming krijgt. ,,Herbestemming is de beste manier om een monument te behouden”, zegt de Maastrichtse wethouder Gerdo van Grootheest (GroenLinks, Ruimtelijke Ordening en Landschapsinrichting). ,,De landgoederenzone – met Kasteel Jerusalem, Kasteel Vaeshartelt, Villa Kruisdonk, Villa Kanjel, Kasteel Geusselt en niet te vergeten deze plek –was in de achttiende en negentiende eeuw het exclusieve domein van de happy few. ,,Het lag midden in het groen, op ruime afstand van de drukte van de stad. Die functie willen we er opnieuw aan geven, zij het dat we er hard aan werken om dit mooie gebied straks voor iedereen toegankelijk te laten zijn.”

Het nieuwe crematorium maakt straks deel uit van een gebied met een grote landschappelijke waarde, aldus de wethouder. ,,Samen met Meerssen en Valkenburg gaan we de natuur opnieuw ontwikkelen en de verbindingen tussen de landgoederen, die in de loop der jaren allemaal een nieuwe functie hebben gekregen, in ere herstellen. Zo komt er een fietsverbinding en wordt dit straks een prachtig wandelgebied op loopafstand van het nieuwe treinstation. Het sluit aan bij de visie die we als stad hebben geformuleerd: een compacte stad in een weids landschap.”

grande-suisse-impressie-hoe-het-uit-gaat-zien

Maastricht wacht al lang op de komst van een crematorium. ,,Overledenen die er tijdens hun leven voor hebben gekozen om te worden gecremeerd, worden nu nog overgebracht naar aan andere crematoria in de regio”, schetst Monuta-manager Nicole Starmans de huidige situatie. ,,Maastricht heeft jaarlijks zo’n 1000 uitvaarten. 60 procent van de mensen kiest voor cremeren, wat neerkomt op 600 crematies per jaar. De verwachting is het percentage binnen nu en tien jaar oploopt tot 70 procent.”

Waar Monuta een paar jaar geleden bij de ontwikkeling van plannen voor een eigentijds crematorium in de nabijheid van de ENCI-groeve nog met felle tegenstand te maken kreeg, liggen de zaken anno 2017 anders. ,,Tijdens een buurtbijeenkomst hebben we onze plannen op een prettige manier kunnen toelichten. Eigenlijk was iedereen er al in een heel snel stadium overtuigd dat een crematorium op deze plek een goed idee was”, stelt Starmans. ,,Wat wellicht heeft meegespeeld is dat we de omwonenden hebben uitgenodigd om te komen kijken. Dat werd erg op prijs gesteld. Veel mensen kenden het gebouw alleen van de buitenkant.”

De verbouwing van La Grande Suisse tot modern crematorium in een omgeving waar over een tijdje veel mensen komen, past uitstekend bij de tijdgeest, vindt Starmans. ,,In het verleden werden crematoria meestal gerealiseerd aan de rand van steden en dorpen, vaak op industrieterreinen. Om de confrontatie met rouwende mensen te vermijden, maar ook vanwege de beeldvorming over de milieueffecten van verbranding, die overigens nergens op berust.”

Het negatieve beeld is op een positieve manier gekanteld. ,,Steeds meer mensen vinden het belangrijk om op een persoonlijke manier afscheid van hun dierbare te nemen. Met eigen rituelen en emoties. Rouw vraagt om een zekere beslotenheid, maar niet om een isolement. Interactie met de omgeving is belangrijk.”