Het geloof in de heilstaat DDR
De herdenking van de val van de muur van Berlijn, 25 jaar geleden, krijgt terecht veel aandacht. De man die het uiteindelijk mogelijk maakte, de toenmalige Sovjetleider Michail Gorbatsjov, is dezer dagen in Berlijn en staat in de spotlights. Hij besloot niet militair in te grijpen, toen de Oost-Duitse bevolking zich begon te roeren en de vrijheid rook. Anders dan zijn voorgangers destijds in Boedapest en Praag, waar door het rode leger wreed werd ingegrepen.
Gorbatsjov blijkt niet hetzelfde sportieve karakter te hebben dan de huidige Russische leider Poetin, die zijn gespierd lichaam graag wil tonen. De al lang gepensioneerde Sovjet-baas is aanzienlijk ronder geworden. Maar de belangstelling voor zijn rol ondergaat hij met genoegen, ook al toonde hij onlangs waardering voor het beleid van Poetin in de Oekraïne. Het zijn geen politieke vrienden, vandaar de verrassing.
Je zou kunnen stellen dat zowat de hele wereld – althans toch zekere de vrije westerse wereld – blij is met de val van de muur die een einde maakte aan de grote gevangenis die de naam van Deutsche Demokratische Republiek droeg. Want je kon er niet uit. Als je probeerde over te steken naar West-Berlijn, riskeerde je een kogelregen van de grenswachten.
Ik ben destijds een paar keer geweest in de DDR, wat een triestheid. Grauw en grijs en op straat een en al somberheid. De eigen bevolking werd overal bespioneerd en kon nergens heen. Toen Gorbatsjov in de Sovjet-Unie aan het bewind kwam, bezocht ik Moskou. Dat was toen het ijzeren gordijn nog dicht was. Je werd – zeker als journalist – overal gevolgd door enge figuren. Maar er hing wel verandering in de lucht en gelukkig is die er ook gekomen, ook al betreurt Poetin nog altijd het einde van de USSR.
Ik verbaasde me ontzettend toen ik dezer dagen op de radio een Limburgse locale politicus hoorde praten over de DDR. In feite vond de man het ontzettend jammer dat de muur verdwenen was. Want, er waren dan ‘misschien wel een paar nadelen aan het systeem’, op zich gebeurde er ook veel ‘goeds’. Zoals geen werkloosheid. Nee, inderdaad, als je vijftig man op het postkantoor stationeert waar werk is voor vijf man, dan heb je de werkloosheid zo opgelost. Ik noem niet eens de naam van de politicus of zijn partij, want dat geeft meteen teveel politieke kleur aan het verhaal. En daar gaat het niet om. Of je nou links, midden of rechts bent, gewoon het idee dat anno 2014 een in het westen opgegroeide politicus met heimwee spreekt over de totalitaire staat DDR, ik krijg daar koude rillingen van. Jawel, hij was destijds een paar keer in de DDR geweest. ‘Je kon met de jongeren daar gewoon praten’. Ongelooflijk, gewoon praten.
Ik hoef hier de misdaden van het communistische regime van de DDR tegen de mensheid niet op te noemen. Het enige wat ik wil, is dat we in het westen in ieder geval bestuurd worden door mensen die geloven in democratie, in de vrijheid van het individu. Blijkbaar is dat niet altijd het geval. Ik schrok er wel van.
Al moet ik ook enige zelfkritiek betrachten. Toen ik ooit – in de begin jaren van mijn journalistieke loopbaan – werkte bij de redactie buitenland van het Algemeen Nederlands Persbureau in Den Haag, schreef ik aan de hand van kopij van de grote internationale persbureaus, een update over de situatie op Cuba. En jawel, ik wist het stuk zo te formuleren, dat vooral de gezondheidszorg (gratis) en het onderwijs voor iedereen (ook gratis) eruit sprongen. Alsook de gelijke kansen voor iedereen en nog zo een paar van die mooie ideologische beeldvormingen. Daar kwam die mijnheer op de radio ook mee aanzetten, toen hij het over de DDR had. Dus in die zin was het herkenbaar. In mijn geval was ik echter gauw genezen, toen ik een paar keer zelf naar Cuba ging. Jawel, gratis gezondheidszorg. Alleen, de dokter had soms nog geen geld om een tandenborstel te kopen, hij kon niemand vertrouwen, zelfs zijn familie niet, als het ging over politieke of maatschappelijke zaken. Hij wilde naar het buitenland maar hij zou niet weten hoe. Zijn tienerdochters probeerden toeristen in bed te lokken, gewoon om aan een paar schoenen of een jurk te komen. Want alles was op de bon. Het economisch systeem van de DDR en nu nog dat in Cuba, ze waren op dezelfde leest geschoeid. Alles moest worden opgeofferd aan de heilstaat, om te beginnen de menselijke vrijheid en waardigheid.
Jo Cortenraedt
