Afscheid van Turkije
Dit weekeinde neemt Europa waarschijnlijk afscheid van Turkije. Of beter andersom gezegd, Turkije neemt afscheid van Europa. Laten we ons weinig illusies maken dat de tegenstanders van president Erdogan een meerderheid zullen halen. Daarvoor hebben ze veel te weinig de gelegenheid gekregen om campagne te voeren. De ja-stemmers werden op alle mogelijke manieren bevoordeeld en op de televisiekanalen, grotendeels gestuurd door de AKP van Erdogan, was er alleen maar aandacht voor de ja-campagne. De nee-stemmers werden doodgezwegen.
En mocht er door een wonder toch een meerderheid in het referendum nee zeggen tegen een systeem waarbij de president als eenling het voor het zeggen krijgt, dan ga ik er vanuit dat deze de uitslag zal ‘bijstellen’, een eerlijk stemproces zit er niet in.
Een paar jaar geleden verloor de AKP een verkiezing en wonnen de Koerden verrassend veel stemmen. Erdogan was boos en schreef prompt nieuwe verkiezingen uit die een paar maanden later door zijn partij opeens wél gewonnen werden. En inmiddels is de Koerdische partij zelfs verboden.
Na dit weekeinde zal Turkije in een snel tempo richting de cultuur van het Midden-Oosten gaan trekken. Westerlingen zal de pret snel vergaan om daar nog te vertoeven. Erg spijtig voor al die miljoenen seculiere Turken die geen kant meer op kunnen.
Sinds de jaren negentig ben ik regelmatig in Turkije geweest. Onder meer voor enkele reizen per boot langs de zuidkust. Dan voeren we van Datca naar Marmaris en de volgende dag naar Fethiye. Mooie tochten waren dat. In de havens was het vaak feest met vrolijke Turkse muziek, dansende mensen en volop wijn en anijsdrank.
Op de stranden in de streken van Antalya en Alanya heb ik ook nog vertoefd, vooral de wat rustigere plekken hadden hun charme. Behalve die keer dat we een mooi, kleinschalig resort hadden geboekt, vlak aan zee, met huisjes te midden van fruitbomen. Het zag er paradijselijk uit. Alles klopte van wat we op de website hadden gezien. Behalve de moskee honderd meter achter het resort, die was nergens vermeld. En dus schrokken we elke ochtend om 5 uur wakker, als de imam zijn gebeden via de luidspreker over het dorp uitschalde. Soms viel de elektriciteit uit. ‘Gelukkig’, zei de Turkse eigenaar van het resort. ‘Hebben we daar even geen last van’.
Ik maakte binnenlandse reizen, onder meer naar de religieuze stad Konya en naar de fraaie natuurbaden van Pamukkale. Onderweg stopte je dan bij een lokaal restaurantje. Ze verstonden je niet, maar waren wel vriendelijk en je kon in de keuken aanwijzen waar je zin in had. De wegen in het binnenland van Turkije zijn beter dan in België, dus dat was allemaal prima te doen.
Menigmaal wandelde ik door de overvolle straten van de wereldstad Istanbul, van de bazaar tot aan en in het fraaie Nederlandse consulaat. Dan verbleef ik bijvoorbeeld in een hip boetiekhotel. En ’s nachts in de prachtige Reina-club aan het water. Ooit was ik ook te gast op onze ambassade in Ankara voor een officiële lunch met Turkse ministers.
Ik denk dat ik er de komende jaren niet meer zal komen. De Reina-club was na de aanslag met Oud op Nieuw al geen optie meer. Maar de stranden in het zuiden ook niet meer. Ik lees dat daar steeds meer hotels overgaan op de halal-formule: geen alcohol, gescheiden zwemmen voor mannen en vrouwen, de dames verplicht in boerkina en de koran op het nachtkastje. Toeristen uit vooral de Arabische landen nemen de plaats in van de westerse toeristen.
Ook het straatbeeld zal meer en meer veranderen. Oogde dat in de jaren negentig nog tamelijk modern, nu zie je zelfs in Istanbul al behoorlijk wat vrouwen in boerka op straat. De laatste jaren zijn er meer dan duizend streng-islamitische Imam Hatip-scholen bijgekomen, waar meisjes in orthodoxe kledij worden opgevoed naar de meest conservatieve islamitische normen. Het zal gaan zoals in landen zoals Egypte, Iran, Afghanistan en Irak. Als je foto’s ziet uit de jaren zeventig en tachtig van het straatbeeld in Caïro, Teheran, Kabul en Bagdad, dan verschilde dat niet zo gek veel van Parijs. Goed geklede vrouwen met mooie kapsels. Dat is daar allemaal voorbij. Het dagelijks leven wordt nu bepaald door de islamitische geestelijken, zij hebben het voor het zeggen. Alsof bij ons de pastoor en dominees het land zouden gaan regeren,.
Van het Turkije van de ruimdenkende seculiere machthebber van weleer, Mustafa Kemal Atatürk, is nagenoeg niets meer over. De goede man zou zich omdraaien in z’n graf als hij zijn land anno vandaag zou aanschouwen.
Dag Turkije, het was mooi bij tijd en wijle.
Jo Cortenraedt
