In de wordingsgeschiedenis van de Europese Unie is het veel minder dan een voetnoot. Maar in het kader van de opkomst van de wijnbouw in Limburg kan het verhaal niet vaak genoeg worden verteld: wijlen president François Mitterrand van Frankrijk was dertig jaar geleden zo onder de indruk van de wijn van de Apostelhoeve, dat hij het er thuis op het Élysée in Parijs nog geregeld over had.
Nog even voor wie het is ontgaan: vandaag is het precies 30 jaar geleden dat in Maastricht de Europese topconferentie begon die uiteindelijk zou leiden tot het wereldberoemde Verdrag van Maastricht en de invoering van de euro als Europese eenheidsmunt ruim tien jaar later. Aan de vooravond van de veelbesproken top – die vanwege de grote verschillen van inzicht nog bijna uitliep op een mislukking – werd de Franse president door de Maastrichtse burgemeester Philip Houben ontvangen op het Stadshuis aan de Markt, samen met de regeringsleiders van een aantal landen van de toenmalige Europese Gemeenschap. De witte wijn die die avond – 8 december 1991 – werd geschonken, was afkomstig van de Apostelhoeve.
De Franse president François Mitterrand – zelf geboren en getogen op een wijngaard in de cognacstreek en befaamd om zijn gewoonte om Franse wijn als een diplomatiek wapen te gebruiken – kon de inhoud van zijn glas wel waarderen. Hij twijfelde. Was deze wijn écht afkomstig uit Limburg en niet uit Frankrijk?
Persoonlijk zou ik er een aardige cent voor over hebben om met terugwerkende kracht zijn gezicht te zien op het moment dat hij een slokje nam. Welke kant keek hij op? Met wie was hij in gesprek? Hoe waren de reacties van degenen die bij hem in de buurt stonden en ongetwijfeld niet minder van de wijn genoten?
We zullen het vermoedelijk nooit weten. De president overleed ruim vier jaar later, op 8 januari 1996. De enige die het verhaal mogelijk nader had kunnen duiden was de gastheer van die avond, de in 2017 overleden Philip Houben. Maar of hij veel gezegd zou hebben? De voormalig burgemeester stond immers bekend om zijn discretie en terughoudendheid als het ging om het verstrekken van persoonlijke informatie.
Dat we niettemin weten dat François Mitterrand de Maastrichtse wijn zo lekker vond, is te danken aan diens weduwe Danielle. Zij bracht jaren na het overlijden van haar man onverwacht een bezoek aan de Apostelhoeve. Ze vertelde dat haar echtgenoot het heel vaak had over Maastricht en dat hij erg onder de indruk was van de witte wijn die hij had gedronken tijdens de feestelijke ontvangst op het Stadhuis. Als liefhebber van Limburgse wijnen word ik weleens overvallen door de romantische gedachte dat dat ene glas Apostelhoeve de moeizame onderhandelingen in de dagen daaropvolgend op een positieve manier beïnvloed heeft.
Franse presidenten en hun omgang met wijn. Het is sowieso een boeiend verhaal. Het novembernummer 2021 van het Franse wijntijdschrift La Revue du Vin de France bevat onder meer een verhelderend overzicht van de manier waarop Franse presidenten de afgelopen twee eeuwen ‘wijn’ hebben ingezet als een manier om diplomatieke, politieke en militaire successen te behalen.
Beroemd is het verhaal over Charles-Louis-Napoléon Bonaparte, zoon van de voormalige koning van Holland. Hij slaagde er in september 1850 als president van de Tweede Franse Republiek in een wit voetje bij zijn legerofficieren te halen door hen op een goede dag – in alle vroegte – voor te gaan in een drinkgelag waarbij talloze flessen champagne soldaat werden gemaakt. De militaire braspartij duurde weken voort en zorgde in die tijd voor heel veel ophef in de kranten. Vooral de satirische tijdschriften wisten er wel raad mee. Voor de champagneproducenten in Épernay en Reims was het evenwel kassa. Zij konden zich geen betere reclame voorstellen. Een aantal van hen toog zelfs speciaal naar Parijs om hun weldoener de president, en latere keizer van Frankrijk, een gegraveerd zwaard aan te bieden.
Franse presidenten die op subtiele wijze reclame maken voor misschien wel het allermooiste wat hun land te bieden heeft, door met vriend en vijand toostend op de foto te gaan. Alleen al de foto’s die het in de loop der tijd heeft opgeleverd, zijn heerlijk om naar te kijken.
Neem Charles de Gaulle, die in 1947 staand in een speciaal voor hem geprepareerde auto met open dak een glas champagne nuttigt in zijn woonplaats Colombey-les-Deux-Eglises in de champagnestreek. En wat te denken van de latere presidenten Georges Pompidou en Valéry Giscard d’Estaing, die in 1960 onder het staatsieportret van de toenmalige chef d’État Charles de Gaulle een glas rode wijn achterover klokken (bonusweetje: Pompidou was een groot liefhebber van Château Poujeaux, terwijl Giscard d’Estaing de voorkeur gaf aan Cheval Blanc).
Prachtig om te zien is ook een foto daterend uit 1983 waarop te zien is hoe François Mitterrand (daar is-ie weer) tijdens een staatsbanket in het Élysée het glas heft met zijn Egyptische ambtsgenoot Hosni Moubarak.
Ook Emmanuel Macron zien we op foto’s geregeld met een glas wijn in zijn handen, iets wat in het Frankrijk van tegenwoordig een heel stuk opmerkelijker is dan het lijkt. Sinds het van kracht worden van de beruchte wet-Évin in 1991 – toevallig ook het jaar waarin het Verdrag van Maastricht werd beklonken – is de mogelijkheid om reclame te maken voor wijn en aanverwante producten in Frankrijk sterk aan banden gelegd.
Reclame of niet, Macron maakt er geen geheim van dat hij zowel tijdens de lunch als ’s avonds enkele glazen wijn drinkt. Keus genoeg. Onder het Élysée bevindt zich een kelder met duizenden flessen Franse wijn waarvan de afzonderlijke waarde op dit moment honderden zo niet duizenden euro’s per fles bedraagt.
Toch zijn er ook Franse presidenten die je tegen wil en dank met een glas wijn op foto’s ziet verschijnen. François Hollande – president van Frankrijk van 2012 tot 2017 – nipte af en toe aan een glaasje wijn, al hoefde het voor hem niet altijd even chique te zijn. Wijnen van honderden euro’s per fles – of zelfs per glas! – konden Le Président Normal gestolen worden.
Hollandes voorganger in het ambt, Nicolas Zarkozy (2007-2012) was zelfs geheelonthouder. Tijdens zijn verkiezingscampagne baarde hij internationaal opzien door te bekennen dat hij nog nooit in zijn leven een glas wijn had aangeraakt. In de vijf jaar dat hij in het Élysée verbleef, heeft hij het – naar verluidt – altijd gehouden bij water. Eén keer maakte hij een uitzondering: tijdens een bezoek aan het legendarische Château d’Yquem, liet hij zich een bodempje (of un doigt, zoals de Fransen zeggen) inschenken, puur en alleen om zijn vriend en eigenaar van het château Bernard Arnault (een van de rijkste mannen van Europa) niet te ontrieven.
Terug naar het Maastricht van dertig jaar geleden. Van dat ene speciale momentje waarop François Mitterrand (bij leven en welzijn lid van de illustere Confrérie des Chevaliers du Tastevin op Clos de Vougeot in de Bourgogne) zich verbaasd toonde over de kwaliteit van de witte wijn in zijn glas bestaat geen foto. Althans: niet voor zover ik weet – en dat is jammer: betere reclame voor Limburgse wijn zal vermoedelijk nooit meer worden gemaakt. Of we moeten wijnliefhebber Emmanuel Macron zover krijgen dat hij eindelijk eens deze kant op komt. Hij zal met alle mooie wijnen Limburgse wijnen van vandaag de dag niet weten waar hij het zoeken moet.
