Elf jaargangen Sassicaia bij Vino&Friends: een indrukwekkende les in nederigheid
Gek toch, hoe veel mensen nog altijd in de veronderstelling verkeren dat iedereen die een blauwe maandag in een Franse dan wel Italiaanse wieg gelegen heeft, vanzelf een groot wijnkenner is. Geen flauw idee waar die gedachte vandaan komt, maar ik betrap me zelf er ook wel eens op. Terwijl de gemiddelde Fransman of Italiaan net zoveel met wijn heeft als de doorsnee Hollander met Rembrandts, molenwieken of met tulpenzaden.
Toch kunnen je oren flink pijn doen wanneer je een geboren en getogen Fransman of Française met droge ogen hoort beweren dat alle wijn uit een goed jaar automatisch een grand cru is. Of wanneer een medebewoner van het land van Marianne er vast van overtuigd is dat de term cépage (letterlijk: druivenras) ‘wijngebied’ betekent.
Ook Italianen hebben soms maar bitter weinig voeling met hun vloeibare cultuurgoed. Nooit zal ik vergeten hoe ik twaalf, dertien jaar geleden tijdens een ontdekkingstocht langs de West-Toscaanse kust (tussen Livorno en Grosseto) tot mijn eigen verbazing met de trein in Bolgheri belandde. Blij verrast dat deze wereldvermaarde frazione (dorpje) in de gemeente Castagneto Carducci over een eigen treinstation beschikte, leek een korte tussenstop langs Toscaanse reuzen als Sassicaia en Ornellaia me zeer de moeite waard.
Ondanks het vroege lenteweer en het zalig zoemen van insecten kwam ik bedrogen uit. Ik had geen idee welke kant ik op moest. Een smartphone met gps was in die tijd nog geen gemeengoed. In de wijde omtrek van het verlaten station – dat bij nader inzien in de gemeente Bibbona bleek te liggen – was in eerste instantie niemand te bekennen. Vage heigeluiden in de verte wezen er op dat er ergens werd gewerkt, maar waar dat was, werd niet onmiddellijk duidelijk.
De enige levende ziel die ik bespeurde was een jonge vrouw die voor de boerderij van haar grootouders een hond uitliet. Ze haalde de frêle schouders op. Beroemde wijngaarden? Hier, in Bibbona? Ze schudde het hoofd. Ja, verderop waren wel een paar wijnbedrijven, maar namen als Sassicaia en Ornellaia deden bij haar geen belletje rinkelen. Misschien moest ik maar de bus richting Castagneto nemen, suggereerde ze.
Pas later, na onverrichter zake in de volgende trein te zijn gestapt, begreep ik dat ik er met mijn neus bovenop had gestaan. Dat een volbloed Italiaanse je in de wijnhemel van Toscane de verkeerde kant op weet te sturen, is op zijn minst ontluisterend. Dat een onbetekenende gemeente als Bibbona graag pronkt met een klinkende naam als Bolgheri is daarentegen niet zo gek. De frazione geniet van Londen tot New York bekendheid. Dat is al zo sinds 1974, het jaar waarin een ogenschijnlijk simpele vino da tavola uit de buurt van Bolgheri de wijnwereld op haar grondvesten deed schudden. In een blinde proeverij georganiseerd door het wijnblad Decanter bleek een fles met de naam Sassicaia op het etiket het stukken beter te doen dan de grands crus uit Médoc die eveneens op tafel stonden. Een legende was geboren.
Hoewel ik door de jaren heen geregeld Sassicaia heb gedronken – zowel tijdens proeverijen, als in aangenaam gezelschap in een restaurant – heb ik een bezoek aan het wijndomein nog altijd hoog op mijn to do-list staan.
Voorlopig moet ik het doen met vloeibare kennis. Vorige week had ik het grote geluk om tijdens een verticale proeverij (wijnen van één en hetzelfde huis van verschillende jaren) in het Maastrichtse restaurant Vino&Friends kennis te maken maar liefst elf jaargangen Sassicaia (waarvan de prijzen per fles schommelen tussen de 200 en 400 euro): de oudste fles dateerde van 1992, de jongste van 2010.
De 2007 kwam met 96,1 punten als winnaar uit de bus, op de voet gevolgd door de 2005 (95,9 punten) en 2009 (95,5 van de 100 maximaal te behalen punten). Dat je in het geval van Sassicaia ontegenzeggelijk kunt spreken van een grote naam, blijkt wel uit het feit dat hekkensluiter nummer elf, met 90,4 punten nog altijd geweldig bleek te scoren.
De wijnen werden blind geproefd en bovendien in een willekeurige volgorde. Het gezelschap bestond – afgezien van mezelf – voornamelijk uit grote kenners van Toscaanse wijn. Zij bleken zelfs zo goed te zijn ingevoerd dat ze zich al proevende durfden te wagen aan het determineren van het juiste wijnjaar, iets wat ikzelf bij gebrek aan voldoende referentie aan mij voorbij liet gaan.
Wat opviel was de enorme verscheidenheid. De wijnen bleken allemaal in een andere ontwikkelingsfase te verkeren; leeftijden lieten zich moeilijk raden. De ene wijn werd gekenschetst als ‘een elegante jongedame die zich – naarmate ze wat ouder wordt – alleen maar meer zal openstellen’, terwijl de andere werd weggezet ‘als een vervelende kleuter met nauwelijks ontwikkelingspotentieel’. Het zou me niets verbazen als dat laatste een tijdelijk euvel is: de ervaring leert dat als je een tegenvallende fles jaren later nog eens drinkt, je weleens tot een heel ander inzicht kunt komen.
In vino veritas, zo blijkt maar weer: niet alleen mensen met een slok op vertellen de waarheid, mooie wijnen doen het zelf ook.
De zweem van eucalyptus waarvan ik altijd dacht dat het – als het op Toscane aankomt – zo kenmerkend is voor Sassicaia, bleek slechts in enkele glazen aanwezig. De ene wijn bleek prachtig in balans met mooie rijpe tannines. Een ander exemplaar had mooie zuren, maar zat nog wat te hoog in de alcohol. Weer een andere jaargang proefde nog wat log en hard met een overdadig zoetje, iets wat vermoedelijk vanzelf verdwijnt naarmate je de wijn meer tijd zou geven.
Dat de smaak en presentatie in het glas zo weinig constanten bleek te hebben, is op zijn minst opmerkelijk. Sassicaia wordt elk jaar opnieuw gemaakt met 85 procent cabernet sauvignon en 15 procent cabernet franc. Een beetje wijnmaker zou er met de nodige kunstgrepen voor kunnen zorgen dat de wijn elk jaar min of meer hetzelfde is, maar kennelijk wordt daar in het geval van Sassicaia bewust niet voor gekozen en laat de wijnmaker de natuur haar werk doen. In dat opzicht zou je kunnen spreken van een ‘eerlijke wijn’, zo opperde iemand in het gezelschap. In vino veritas, zo blijkt maar weer: niet alleen mensen met een slok op vertellen de waarheid, mooie wijnen doen het zelf ook.
Alle elf Sassicaia’s werden overigens niet alleen blind, maar ook nog eens ‘puur’ geproefd, dat wil zeggen: niet in combinatie met de prachtige gerechten uit de keuken van sous-chef Davide Piccini, die op tafel werden gezet door maître Andrea di Giovanni. Opvallend was steeds opnieuw dat de wijnen van karakter verandereden op het moment dat een laatste, achtergebleven proefslokje werd gematcht met bijvoorbeeld de carpaccio met zwarte truffel en Parmezaan, de risotto ai funghi en de bistecca fiorentina.
Zo werd een geweldige besloten proefavond bij Vino&Friends voor mij persoonlijk opnieuw een indrukwekkende les in nederigheid. Als ik in de pakweg twintig jaar dat ik me intensief met wijn bezighoud één ding heb geleerd, dan is het wel dat met elke goede slok die ik tot me neem het besef groeit dat ik eigenlijk maar heel weinig weet.
Van één ding ben ik echter zeker: Sassicaia weet ik het vervolg te vinden als ik in Bibbona uit de trein stap
