Transitie van oude telefooncentrale in hartje Maastricht
Oud en nieuw zijn in Maastricht voortdurend in dialoog met elkaar. Het oude telefooncentrale-complex van de KPN Achter de Oude Minderbroeders staat vanaf 2022 een serieuze transformatie te wachten naar een modern, stijlvol, elegant en omvangrijk ensemble van appartementen en gemeenschappelijke werk- en ontmoetingsruimten. Een beeldend project op Maastrichtse leest.
Wie door de stad struint, wordt visueel geprikkeld. Maastricht laat zich wandelend dan ook ondergaan als een aangename prikkeling voor de stadsflaneur. Tijdens het lopen wordt men voortdurend verrast. Want de stedelijke ontwikkeling in de bebouwde omgeving, in de infrastructuur en in de mobiliteit heeft er de afgelopen decennia sprongen gemaakt, terwijl de magische uitstraling van het oude stadsdecor met zijn middeleeuwse architectuur, beklinkerde wegen en sacrale bouwwerken bewaard blijft. „We transformeren de voormalige telefooncentrale, maar de beeldbepalende kwaliteit van de markante jaren dertig architectuur en de sfeer van de fijnmazige straten behouden we”, zegt ontwikkelaar Bob Bergmans van Capricorn Capital Group BV die het gebouw namens de eigenaar onderhanden neemt. „Het nieuwe complex is het resultaat van een zorgvuldige zoektocht naar het plan dat het beste past bij de karakteristieken van het gebouw, zijn omgeving, het omliggende gebied en een behoefte in de markt. Met bezoekers en gebruikers gaat het gebouw als het ware open.”
Monumentaal met atoombunker
Het gebouw ademt gezien vanuit de majesteitelijke Bernardusstraat, komende van de Helpoort, een sfeer van understatement. Je ziet dat het jonger is dan de omliggende huizen en gebouwen, maar oud genoeg om het een monumentale zweem te geven. „Ja, het is inderdaad zo dat het gebouw een zekere cultuurhistorische waarde vertegenwoordigt en daarom ook gekenmerkt wordt als Gemeentelijk Kenmerkend bouwwerk”, stelt Alexander Smeets, de architect en directeur van CroonenBuro5-CB5 die voor de transformatie van het bouwwerk tekent. „Het zijn in feite drie gebouwen die enigszins aan het zicht onttrokken zijn”, vertelt Smeets. „Er is het oorspronkelijke door architect Joseph Crouwel in 1933 ontworpen deel en men heeft in de jaren zestig een uitbreiding gerealiseerd. Het derde onderdeel is de atoombunker die men standaard in dit soort schakelgebouwen positioneerde, zodat men in geval van een kernoorlog – het zijn immers relicten uit de Koude Oorlog – met elkaar in verbinding bleef. Apart is dat het hele bouwcomplex destijds als een soort klooster is ontworpen. In die zin detoneerde het dan ook nooit met de rest van de stad en haar sacrale bouwwerken. Ons ontwerp refereert aan en respecteert die stedenbouwkundige uitstraling, want ons plan grijpt qua look and feel op het oude kloosterontwerp terug. We behouden in ieder geval de bestaande kwaliteit van de gevelpartij.”
Volautomatische schakelcentrale
Vanaf 2022 zal het gebouw leeg komen te staan. De plannen bevinden zich momenteel nog in de VO-fase, als voorlopig ontwerp. Door de jaren heen werd de noodzaak om dit soort schakelgebouwen te handhaven steeds minder groot. Bob Bergmans: „Dit was een van de eerste volautomatische schakelcentrales van Nederland. Op tal van andere plekken, zoals in Venlo en Tilburg, zijn dit soort gebouwen al een hele poos geleden ontmanteld. De techniek is dit soort gebouwen als het ware vooruitgeschreden, want in een gemiddelde iPhone zit, bij wijze van spreken, alles wat je in zo’n gebouw aan hardware tegenkomt. Het heeft dus geen functie meer. Maar aangezien het toch beeldbepalend is en door de jaren heen vergroeid raakte met dit bijzondere stuk Maastricht blijft het behouden. Omdat het een woonbestemming heeft, kan er hoogwaardige woningbouw voor in de plaats komen. De stad snakt naar woningen.”
Kwaliteitsimpuls en ontmoeting
Marco Weijers van CB5 is als uitvoerend architect betrokken bij de transformatie-opgave. Hij beschouwt het project als een algehele kwaliteitsinjectie in dit bijzondere weefsel van de stad. „We gaan behoedzaam te werk. De locatie verdient een project dat qua kwaliteit past binnen deze hoogstaande omgeving. Behoedzaam, maar wel met de juiste accenten en een intelligent programma. We combineren wonen, werken en ontspanning binnen het complex. Het gebouw gaat zich niet overschreeuwen in architectonische aandachttrekkerij. Het wow-effect bevindt zich veelal binnen, in de afwerking van een honderdtal appartementen, de voorzieningen en de beleving van de binnenplaats.”
Alexander Smeets vult aan: „Ja, die binnen-cour evenals het actief erbij betrekken van de tot nu toe onzichtbare atoombunker als gemeenschappelijke ontmoetingsplaats geeft het plan een kwalitatieve meerwaarde. Qua materialisatie kiezen we voor elegante terughoudendheid met een pure uitstraling. De vele natuursteenelementen blijven behouden evenals de gele baksteen in Vlaams verband en de natuurstenen vensteromlijsting.”
Oud en nieuw
Bob Bergmans benadrukt trots te zijn op de weg die hij samen met de architecten van CB5 heeft afgelegd. „Op dit soort gevoelige plekken kun je enkel weloverwogen te werk gaan. Dat vergt Fingerspitzengefühl en realiteitszin. Je kunt gemakkelijk wilde plannen maken, maar het moet ook realiseerbaar en levensvatbaar zijn. Door in te zetten op een hoog segment aan appartementen met een breed voorzieningenpakket – geschikt bijvoorbeeld voor young professionals –realiseren we in het hart van Maastricht een soort stedelijke woonkamer. Een complex dat moeiteloos de tand des tijds trotseert omdat het zich aanpast aan de eisen en vragen van de markt zonder daarbij voorbij te gaan aan het cultuurhistorische belang van de locatie. Het oude en het hedendaagse gaan er hand in hand.”
Volgens Alexander Smeets is dit project exemplarisch voor de ontwikkeling waarin de stad Maastricht zich bevindt. „De laatste jaren zag je de stad verschieten van kleur. Van grijs naar groen. Door de universiteit werd Maastricht jonger, hipper en happening. Je kon ook ervaren dat tal van oude, monumentale gebouwen een nieuw leven kregen door de universiteit die ze vaak als onderwijslocatie koos. Oud en nieuw trekken hier samen op. Je behoudt het beproefde en voegt er een moderne, duurzame dimensie aan toe. Dat gebeurt in deze stad op grote schaal. Het project Achter de Oude Minder-broerders is op Maastrichtse leest geschoeid met de menselijke maat als uitgangspunt.”
