Natuurlijke aanpak legt GaiaZOO geen windeieren
GaiaZOO is helemaal van deze tijd. Dat is opmerkelijker dan het klinkt, want veel dierentuinen in Europa zijn dat niet meer. Beesten achter tralies buiten hun natuurlijke habitat, dat was het standaardmodel. In Kerkrade hebben ze het vanaf het begin heel anders aangepakt. Het concept van zo dicht mogelijk bij de natuur geldt nu als een voorbeeld en blijft ook de leidraad bij de komende uitbreidingen.
Loop je door een natuurlandschap of door een dierentuin? Bij GaiaZOO is het antwoord: allebei. Je loopt langs majestueuze bomen en weelderige planten die het hele park domineren. Maar je ziet ook dieren uit alle delen van de wereld, al moet je daar soms wel wat geduld voor hebben. Bij de flamingo’s en giraffen bijvoorbeeld is dat niet zo lastig, sommige apen en reptielen laten zich echter minder gauw door het oog vangen.
Vanaf de opening in 2005 is gekozen voor een dierenpark dat zo dicht mogelijk tegen de natuur zou aanleunen. En dat betekende keuzes maken. Geen ijsberen, want daar is hier het klimaat niet (meer) voor. Ook olifanten en dolfijnen kom je op deze locatie niet tegen, want die hebben – als je het goed wilt doen – erg veel ruimte nodig. Maar wel giraffen, Zuid-Amerikaanse boshonden, leeuwen en toch zeker ook apen, die dan wel alle ruimte krijgen. En niet te vergeten inheemse Limburgse dieren, zoals de korenwolf en de vuursalamander, want GaiaZOO voelt zich zeer verantwoordelijk voor het behoud van onze inheemse natuur en werkt daarin nauw samen met overheden en natuurorganisaties.
In de toekomst komen er nog meer dieren. we met directeur Rob Huppertz rondwandelen, komen we langs een nieuw gedeelte dat nog niet in gebruik is genomen maar waarvan de contouren zich wel aftekenen. Een wandelpad dat meandert over het water met ook hier weer enorme boompartijen en ruig struikgewas. „Dit gaat we Rainforest Amazonia noemen. Twee nieuwe apensoorten kunnen hier straks van de ene naar de andere boom slingeren”, vertelt hij met plezier en overtuiging. „Het kan best zijn dat ze op een gegeven moment hoog in zo’n Sequoia-boom zitten, dan zie je ze op dat moment niet. Gelukkig delen ze hun leefgebied met boshonden, een kleine, grappige en zeer actieve diersoort die nergens anders in Nederland te zien is.”
Grote exotische dieren die op een stuk beton achter tralies de dag moeten doorbrengen. Dat waren in vroegere tijden normale omstandigheden in dierentuinen. Maar de maatschappij is op dat vlak veranderd. Er wordt meer naar het welzijn van dieren gekeken en dan is een dergelijke vorm van opsluiting ongewenst. Een dierenpark mag niet meer een soort van poppenkast zijn waar families langstrekken, foto’s nemen en vervolgens een ijsje gaan eten. Oftewel, in Kerkrade geen ‘sjokken langs hokken’.
Vanuit een ander, meer diervriendelijk perspectief, is GaiaZOO opgezet. Ook is er overwegend gekozen voor een diercollectie die goed tegen ons Nederlandse klimaat bestand is. Met als bijkomend voordeel dat er minder geïnvesteerd hoefde te worden in grote, dure, veelal betonnen behuizingen voor dieren die in verwarmde binnenvoer-blijven moeten worden gehouden en dus hoge energiekosten vergen. „We krijgen geen subsidie en doen alles met eigen middelen. In plaats van revolutie kiezen wij hier voor evolutie”, zegt Huppertz. „Wij hebben een concept dat z’n gelijke niet kent in Nederland. In het begin werden we wat vreemd aangekeken, maar nu komen collega’s uit binnen- en buitenland bij ons kijken hoe wij dat allemaal doen. Zo gebruiken wij altijd dezelfde materialen zoals eikenhout, kastanjehout, cortenstaal en Ardense steensoorten, wat zorgt voor rust en een uniforme uitstraling. Wij bootsen met behulp van de bomen en planten die in ons klimaat kunnen groeien, zo veel mogelijk de natuurlijke levensomstandigheden van de dieren na. We geven ze ook de ruimte, om het voor hen zo aangenaam en natuurgetrouw mogelijk te maken. We denken dat je alleen op deze manier verantwoord een dierenpark kunt exploiteren. Bezoekers zijn te gast in de wereld van de dieren. GaiaZOO wil mensen laten ervaren hoe bijzonder onze aarde is. ”
De bezoekers vinden dat kennelijk ook want de waarderingscijfers liggen hoog en in zijn achttienjarig bestaan heeft de dierentuin al tientallen awards mogen ontvangen. Zo werd GaiaZOO dit jaar voor de vierde keer tot Leukste Uitje van Nederland gekozen door bijna honderdduizend ANWB-leden.
En inmiddels komen er zo’n half miljoen mensen per jaar naar GaiaZOO. Huppertz vat het hele park samen onder de titel ‘Gesamtkunstwerk’. Daarbij gaat het niet om zoveel mogelijk verschillende diersoorten te herbergen, maar om de dieren die er zijn, een optimale leefomgeving te bieden. Dat wil niet zeggen dat niet aan de mens wordt gedacht. Het park is voorzien van de nodige horecagelegenheden, inclusief ruime terrassen, voor de broodnodige rustpauzes. Ook zijn er verdeeld over het park vele speelgelenheden voor de (klein)kinderen. Wel zo fijn voor de begeleiders, zoals de ouders en vaak ook de grootouders en andere familieleden en vrienden.
Rob Huppertz steekt een pluim op de hoed van wijlen Marcel Mourmans, die als grootaandeelhouder altijd in het park geloofd heeft en ruimte heeft gegeven aan investeringen om te kunnen groeien en om de strategie ook waar te kunnen maken. „Hij hoefde zelf niet in het zonnetje gezet te worden, daarvoor was hij veel te bescheiden. Maar we vonden het toch nodig om een gedenkplaat in het park te zetten met als spreuk ‘Maak d’r mer get sjoens vaan’. Want dat was zijn devies. Hij hoefde geen dividend, het ging hem om het welzijn van de dieren en zeker ook de mensen die hier werken. Een heel sociale man. Gelukkig dat zijn familie die rol van mecenas heeft overgenomen zodat we op die manier verder kunnen. De gemeente Kerkrade, de minderheidsaandeelhouder, heeft zich geconformeerd aan dit principe.”
De inkomsten van het dierenpark vloeien terug naar de exploitatie, waardoor er gemiddeld elk jaar voor circa één miljoen euro geïnvesteerd kan worden. Soms worden kleine stappen gezet, soms grote. Zoals de voorziene forse uitbreiding aan de kant van het voormalige openluchtzwembad Erenstein, waar niet alleen nog meer plaats voor flora en fauna zal komen, maar waar op dit moment gebouwd wordt aan een nieuw dienstencentrum en kantoor. De huidige accommodaties voor het personeel zijn wat al te sober geworden, op de nieuwe plek kan aan de huidige eisen worden voldaan. Ook zal er ruimte worden gemaakt voor dierenartsen die daar onder professionele omstandigheden hun werk kunnen doen. Hoe noodzakelijk deze utilitaire gebouwen ook zijn, de focus ligt natuurlijk vooral op het nog mooier en interessanter maken van GaiaZOO door in de toekomst vele natuurgetrouwe dierverblijven toe te voegen. De voormalige zwembadvallei zal dan ook getransformeerd worden tot spectaculaire leefgebieden voor nieuwe diersoorten met veel groen en waterpartijen.
„Met die uitbreiding van vier hectare gaat het park nog een stuk mooier worden, want in totaal krijgen we dan een hoogteverschil van zo’n 35 meter. Dat is behoorlijk veel en leidt tot spectaculaire doorkijkjes, hoogtewandelingen en snelstromend water. In 2027 hopen we de eerste fase te kunnen afronden.”
Een bij de dierenliefhebbers mogelijk minder bekende kant van GaiaZOO is die van het theater met bijbehorende horeca. In het sfeervolle auditorium bevinden zich 250 zitplaatsen en met de diverse vergaderzalen erbij kunnen bedrijfsfeesten tot vierhonderd mensen worden gehouden. Alle zalen zijn voorzien van grote glaspartijen die overlopen in diverse buitenterrassen waar zich ook een sfeervolle tipi-tent bevindt die als officiële trouwlocatie geldt. Hier heeft zich al menig huwelijk in de buitenlucht en onder het toezicht van de naburige rode panda’s voltrokken. Opvallend is dat er hier ook steeds vaker uitvaartplechtigheden plaatsvinden. Het blijkt dat de nabestaanden het geweldig waarderen als in een volstrekt natuurlijke omgeving afscheid kan worden genomen van hun dierbare. Het principe van ‘terug naar de natuur’ is hier heel beeldend.
Terug wandelend kom je overal bezoekers tegen, maar is er geen sprake van massaliteit zoals in een pretpark. De dieren en de mensen verenigingen zich met de natuurlijke omgeving, wat zorgt voor een aangename ambiance.