Einstein telescope kan ‘gamechanger’ worden voor Limburg en Euregio

De Zuid-Limburgse grensregio zou zo maar eens de vestigingslocatie kunnen worden van een prestigieus Europees project dat inzicht verschaft in het raadsel van het universum. De te realiseren telescoop wordt tienmaal nauwkeuriger dan de bestaande zwaartekrachtsgolfobservatoria en biedt de unieke mogelijkheid om zwaartekrachtgolven, lasergolflengten en zwarte gaten dichterbij te brengen zodat het mysterie van de oerknal en de relativiteitstheorie van Albert Einstein verder kunnen worden ontrafeld.

Professor gravitatiefysica aan Universiteit Maastricht (UM) Stefan Hild vat samen wat er nu al gebeurt op locatie in Maastricht, waar met de ET Pathfinder het Einstein-project wordt voorbereid. ,,Hier ontwikkelen en testen we nieuwe technologieën die we in de te bouwen Einstein Telescope kunnen toepassen. Dit is in feite een proefopstelling, een uit de kluiten gewassen miniatuur – een prototype – van de na 2025 te bouwen state of the art telescoop.”

Kartrekkers

Volgens de kartrekkers van het Nederlandse projectbureau, Guido Derks en Stan Bentvelsen, zou de komst van de telescoop van historische betekenis zijn voor het onderzoek naar de elementaire bouwstenen van ons universum, hun onderlinge krachten en de structuur van ruimte en tijd. Guido Derks was algemeen directeur van de provincie Limburg en eerder directeur stadsontwikkeling van de gemeente Maastricht. Stan Bentvelsen is directeur van Nikhef, de organisatie die binnen de projectorganisatie voor de wetenschappelijke kant aan de lat staat. Samen leiden zij het projectbureau, dat sinds 1 januari is ingericht en gevestigd in het voormalige gebouw van De Limburger aan het Duboisdomein in Maastricht. Dit is tevens de R&D-locatie waar ook de ET Pathfinder is opgesteld, waar nieuwe technologieën worden ontwikkeld en getest die in de toekomst in de te bouwen Einstein Telescope kunnen worden toegepast. De ET Pathfinder blijft operationeel om de techniek up to date te houden.

Sardinië

De Einstein Telescope, die mogelijk in Zuid-Limburg wordt gerealiseerd, krijgt drie armen met een lengte van tien kilometer. De metingen met detectoren zijn van een ongekende betrouwbaarheid. Maar zeker is de komst van de telescoop nog allerminst. Want ook Sardinië is in de race voor dit project dat niet enkel wetenschappelijk inzicht biedt, maar ook veel werkgelegenheid. De Nederlands-Belgisch-Duitse samenwerking op wetenschappelijk gebied ondersteunt de komst van deze hoogwaardige installatie naar het grensgebied van Zuid-Limburg. Guido Derks: ,,Voor de zomer hebben we uitvoerig gesproken136met de Nationale Groeifondscommissie onder leiding van onder meer Jeroen Dijsselbloem en prins Constantijn van Oranje. Dat resulteerde in de toekenning van 930 miljoen euro uit de rijksbegroting. Dat krijg je echt niet zomaar. Het Nationaal Groeifonds was het met ons eens dat dit type investering in wetenschappelijke infrastructuur tot meer kansen voor economische ontwikkeling en brede welvaart leidt in de regio, in Nederland en in de brede Euregio.”

Economische spin-off

Volgens een studie van Technopolis valt er voor de regio een grote economische spin-off te verwachten en wordt op elke ge-investeerde euro aan dit project € 3,60 terugverdiend. Het zijn ontegenzeglijk grote bedragen die gemoeid zijn met de bouw van de telescoop. Binnen de ESFRI Roadmap (the European Strategy Forum on Research Infrastructures) betreft dit het grootste project dat is toegelaten. Deze Roadmap is een strategisch instrument dat de wetenschappelijke integratie in Europa wil versterken. Het moest door minimaal drie Europese staten worden aangevraagd. Behalve kostbaar is het ook een langjarig project. Wanneer de beslissing over de bouw van de telescoop in 2025 valt, dan is deze pas in 2035 operationeel en kan men vijftig jaar vooruit met het doen van metingen.

Natuurgebied

Guido Derks: ,,We realiseren ons terdege dat we met de Einstein Telescope te gast zijn in een mooi grensgebied van Nederland, België en Duitsland. Daar dienen we natuurlijk rekening mee houden. Duurzaamheid bij de voorbereiding, bouw, tijdens de exploitatie en zelfs al bij een ontmanteling is een thema waarover we nadenken. Ook brengen we in kaart hoe we de overlast gedurende de bouw zo veel mogelijk kunnen beperken. Zodra de Einstein Telescope er is, zie je er boven de grond nauwelijks iets van. Dan koesteren we juist langjarig de rust van het fraaie landschap.”

Kansen

Guido Derks: „Natuurlijk doen we er alles aan om de telescoop naar onze grensregio te halen, maar er is nog een kaper op de kust. Op dit moment wordt ook in Sardinië gewerkt aan een definitieve kandidatuur en we sluiten niet uit dat ook de regio Saksen in Duitsland zich meldt. We bouwen nu via valorisatie aan industriekansen en aan kansen voor het innovatief bedrijfsleven. Dat doen we via Liof en hun Belgisch-Limburgse collega’s (POM). We hebben in Maastricht een groot lab gerealiseerd, dat dienstdoet voor de Einstein Telescope. Ook het bèta-profiel van de Universiteit Maastricht heeft door deze ontwikkeling structureel smoel gekregen. Dat is ongelooflijk belangrijk voor het regionaal vestigingsklimaat. Dit type kansen met het aantrekken van een geheel nieuw, grootschalig economisch ecosysteem komt maar hoogst zelden voorbij.”

Economische impact

Limburgs gedeputeerde Stephan Satijn (Economische Zaken en Onderwijs) onderstreept de grote economische impact van dit project voor de hele regio. „Als we dit project binnenhalen, dan wordt dat als infrastructureel project nog omvangrijker dan de Willem Alexander-tunnel in Maastricht. En met als eindresultaat dat je er bovengronds nadien nagenoeg niets meer van ziet. Het zal een enorme spin-off hebben voor de economie in Limburg en de Euregio met niet alleen 1.400 permanente werkplekken, maar ook de komst van tal van specialisten op dit gebied. Dat maakt onze regio internationaal heel interessant, ook voor andere activiteiten. ”Satijn is blij met de internationale samenwerking die nu al rond het project bezig is. „De universiteiten van onder meer Maastricht, Luik, Aken en Leuven zijn er nauw bij betrokken. Op politiek vlak hebben we al de steun van Noordrijn-Westfalen en dit jaar zetten we onder meer in op het volledige commitment van België. Premier Rutte heeft het al besproken met zijn Belgische collega De Croo. In 2025 maken we het bidbook rond en daarna moet de definitieve locatie worden aangewezen. ”Uit eigen ervaring weet de gedeputeerde dat de Italianen sterke diplomaten zijn als het op lobby aankomt. „Kijk maar naar de hoeveel geld die vanuit Brussel naar Italië gaat. Daarom moeten we een zo sterk mogelijk bidbook maken, zodat ze niet om ons heen kunnen in Europa. De steun van onder meer Duitsland is dan heel belangrijk. Daarom is het plezierig dat Noordrijn-Westfalen daadwerkelijk mee wil investeren. Ik durf te zeggen dat dit op wetenschappelijk vlak een ware revolutie in de wereld teweeg zal brengen. Hoe mooi zou het dan zijn als dat zich hier in onze regio zou voltrekken. En dan denk ik ook aan de impuls voor onze onderwijsinstellingen en de verbinding met de Brightlands campussen, plekken waar ook volop geïnnoveerd wordt.”