E-health zorgt voor andere kijk op de zorg: Open Universiteit staat in frontlinie
De zorgsector kraakt in zijn voegen. De kosten stijgen gestaag, de Nederlandse bevolking vergrijst en personeel is steeds moeilijker te krijgen. Bovendien toonde de coronacrisis dat het huidige systeem grenzen kent. Digitalisering en e-health vormen belangrijke hulpmiddelen om de huidige en toekomstige uitdagingen het hoofd te bieden. Dat vraagt wel om een drastisch andere kijk op gezondheidszorg en preventie. Lilian Lechner en Daan Dohmen, hoogleraren aan de Open Universiteit (OU) in Heerlen, staan beiden in de frontlinie van deze nieuwe ontwikkelingen.
Leefstijl en omstandigheden
Lilian Lechner is hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de OU en kartrekker van de masteropleiding Gezondheidswetenschappen. Deze opleiding verbindt psychologie, management, recht en ICT met elkaar en richt zich op professionals in de zorg die zich willen specialiseren. Het aandachtsgebied van Lilian bestrijkt met name de preventieve gezondheidszorg en de rol die digitalisering daarin speelt. „De grootste winst behaal je als je voorkomt dat mensen in de zorg terecht komen”, vertelt Lechner. „Dat heeft heel veel te maken met leefstijl en omstandigheden: roken, te weinig bewegen en ongezond eten. Daar kun je met digitale middelen ondersteuning aan bieden, denk bijvoorbeeld aan de stappenteller in je SmartWatch.” Maar het installeren van een app is vanzelfsprekend niet voldoende. Het is volgens Lechner vooral van belang om mensen goed te adviseren. „Gedragsverandering is niet makkelijk. We kunnen wel zeggen: ‘Ga gezonder eten en beweeg meer’, maar zo eenvoudig is het natuurlijk niet. Je moet mensen de tools geven om het te doen en ze ondersteunen om de weg te vinden.”
Noodzaak om te veranderen
De noodzaak om nu voortvarend met dit probleem aan de slag te gaan is hoog, bevestigt haar collega Daan Dohmen. „We worden letterlijk ziek van zitten, eten en werken. Dat verhoogt de druk op de gezondheidszorg en de kosten stijgen hierdoor.” Ook Dohmen is als hoogleraar Digitale transformatie in de zorg verbonden aan de Open Universiteit. Van huis uit is hij ondernemer, actief op het vlak van digitale transformatie en het gebruik van kunstmatige intelligentie in de zorg. Hij stond aan de wieg van een tweetal succesvolle bedrijven die zich richten op dit transformatieproces. Met de startup Luscii ontwikkelde hij een applicatie om patiënten op afstand te kunnen monitoren en begeleiden. Gepersonaliseerde zorg, nauwkeurig toegesneden op de behoeften van de individuele patiënt. „We hebben de zorg nu ingericht als een fabriek: iedereen gaat door dezelfde procedure. We zeggen: ‘Komt u over zes maanden maar terug voor controle’. Maar waarom over zes maanden? Als het morgen slecht gaat, dan wil je contact. En als het goed gaat en je kunt jezelf redden, dan hoef je niet langs te komen.”
Minder spanning
Het verlaagt volgens Dohmen niet alleen de druk op artsen en verpleegkundigen, ook patiënten voelen zich er vaak prettiger bij. De gang naar het ziekenhuis voor een onderzoek of consult levert vaak veel spanning op en stelt ze bloot aan virussen. Dat is volgens Dohmen niet altijd nodig. Als voorbeeld noemt hij een project met patiënten in het Zuyderland Ziekenhuis die lijden aan de longziekte COPD. „Via een app vullen ze een korte vragenlijst in. Ook doen ze een meting van hun longfunctie. Dat sturen ze in en een algoritme bepaalt of er extra aandacht nodig is of niet. Als er iets aan de hand is, wordt meteen de juiste arts of verpleegkundige ingelicht.”
Omslag in werken en denken
Wanneer Lilian Lechner en Daan Dohmen hun idee-en uit de doeken doen, klinkt het bijna eenvoudig. Toch vraagt het om een immense omslag in werken en denken, voor de patiënt, maar ook voor de mensen die werkzaam zijn in de zorg en de wijze waarop zorg gefinancierd wordt. „Artsen krijgen nu betaald per patiënt die ze zien”, legt Dohmen uit. „Maar door de digitale transformatie in de zorg gaan ze juist minder patiënten zien. Dat roept de vraag op: hoe ga je in de toekomst de zorg bekostigen?” „We moeten zorg gaan inzetten op de plek waar het echt nodig is”, vult Lechner aan. „De middelen zijn beperkt, de bevolking vergrijst. Digitalisering van de zorg kan hel-pen om een betere selectie te maken: wanneer is er intensieve zorg nodig en wanneer kan het in de eerste lijn, bijvoorbeeld de huisarts, worden opgelost en is een specialist niet nodig.”
