Donderdag de 12de: wat burgemeester Christine van Basten leerde van de coronacrisis

Donderdag 12 maart riep premier Rutte de Nederlanders op om thuis te gaan werken en sociaal contact te mijden. Wat nog even een ‘griepje’ leek, bracht ons vanaf die dag in een diepe crisis. Het jaar 2020 heeft veel losgemaakt. Hoe verandert dit jaar onze blik op de wereld? We blijken heel veel te kunnen, in dit jaar vol tegenstellingen. Maar wat willen we? Martijn Kagenaar spreekt erover met mensen die vooruit willen. Tot 12 maart schrijft hij elke week over wat zij leerden. In deze aflevering burgemeester Christine van Basten-Boddin van de gemeente Beek.

,,Op donderdag 12 maart zat ik er natuurlijk al een tijdje middenin. Als burgemeester ben ik lid van het algemeen bestuur van de Veiligheidsregio Zuid-Limburg. Maar als een crisis centraal gecoördineerd wordt en bevoegdheden van burgemeesters overgaan op de voorzitter van de veiligheidsregio, dan merk je al gauw: je bent er wel van, maar gaat er niet over… Het meest confronterend was dat op zondag de 15^e, de dag dat de horeca opeens dichtging. Dat hoorde ik met het bord op schoot terwijl ik tv keek! ‘Hè? Dat is over twintig minuten! Hoe ga ik dat regelen?!’”

Chef zonder bevoegdheid

,,In die tijd gebeurde het wel vaker dat burgers zeiden: ‘Zeg, als u het al niet weet, wie dan wel?’ Ik kreeg de informatie niet uit eerste hand… De Beekse burger ziet mij als chef d’équipe, maar de minister was aan zet en de voorzitter van de Veiligheidsregio (de Maastrichtse burgemeester Penn-Te Strake, mk) voert de maatregelen uit. We vonden met de Zuid-Limburgse burgemeesters gelukkig snel een modus om onze belangen ter tafel te krijgen in het landelijk overleg. Maar mijn bevoegdheid kreeg ik – net als alle andere burgemeesters – pas in december weer terug.”

Beekse corona-issues

,,Wij zijn geen typische grensgemeente, maar toch werden we voor vergelijkbare uitdagingen gesteld. Winkelcentrum Makado trekt normaliter drie, vier miljoen bezoekers per jaar, onder wie heel veel Belgen en Duitsers. Wat moesten we daarmee? Je hebt daar detailhandel, kappers én horeca. Is een overdekte ruimte openbaar of niet? Wat zijn essentiële winkels? Eerst wel Belgen en geen Duitsers, daarna weer andersom… Als kleine gemeente hebben wij niet de capaciteit om daar continu zelf over na te denken en krijgen we op zulke dilemma’s graag heldere richtlijnen.”

Overvolle agenda

,,Het maakt de burger ook niet uit wie nou precies waar over gaat, de overheid moet de zaken gewoon zo goed mogelijk regelen en als één geheel optreden. Maar als bestuurder moet je je wel continu bewust zijn op welk niveau je waarover communiceert. En dat kost mij dit jaar meer moeite dan anders, omdat de situatie zo vaak verandert. Ook de bestuurlijke besluitvorming is in deze efficiënte tijden van digitaal overleg flink aangejaagd. En er speelt van alles: de herijking van de strategische toekomstvisie van Beek, de positie van het vliegveld, de verduurzaming van Chemelot en vooral de periode na corona… dat zijn stuk voor stuk grote thema’s die al met al veel extra tijd vreten ten opzichte van vóór maart 2020.”

Minder burgermoeder

,,Omdat ik telkens in al die gremia moet acteren, kan ik mijn rol als burgermoeder naar mijn smaak niet optimaal vervullen. Daarvoor ontbreekt de nabijheid. En de digitale oplossing is nu eenmaal niet the real thing. Ik vraag me wel eens af of ik genoeg in contact ben met de inwoners, zoals bij koninklijke onderscheidingen en jubilea. Gelukkig kon ik via Zoom nog wel praten met de carnavalsverenigingen en ben ik supertrots op de grote Lego-optocht die ze hier hebben bedacht. Dat vind ik zó creatief! Tot NRC en NOS aan toe hebben daarover bericht.”

Limburg Verlicht

,,Ik hoop dat we genoeg aandacht hebben voor het leed achter de deur. Daarom heb ik een memo geschreven die onder leiding van de gouverneur heeft geleid tot de beweging #LimburgVerlicht. Hoe kunnen we positiviteit en daadkracht vasthouden vanuit de pay forward-gedachte? Hoe zorgen we ervoor dat het niet bij communicatie blijft maar dat mensen ook echt in de actie komen? Goed voorbeeld doet volgen!”

Het goede voorbeeld

,,Als overheid moet je altijd het goede voorbeeld geven. En toch: onze medewerkers zijn ook maar mensen en niet iedereen kan of wil thuiswerken. Er werken slechts een paar mensen in het gemeentehuis, in principe werkt de rest thuis. Terwijl dat eigenlijk maatwerk moet zijn.”

Luisterend oor

,,Pas als hij echt door de bomen het bos niet meer ziet, komt een ondernemer naar ons. Je kunt niet voorkomen dat hij failliet gaat, maar je kunt wel een luisterend oor en een helpende hand bieden en waar nodig naar de juiste instantie doorverwijzen. Een economische hotspot is in Beek dus Makado – daar spreken we via de beheerder met alle retailers. Tenslotte zijn er de tientallen ondernemers op Aviation Valley. Die hebben het ook zwaar, maar doppen vooralsnog hun eigen boontjes. Het bedrijf Maastricht Aachen Airport is een geval apart. Dat draaide in 2020 zwarte cijfers, maar daar zijn altijd wel aandachtspunten rondom veiligheid. En recent is het dossier ook weer extra politiek geladen, door het adviesrapport van oud-staatssecretaris Van Geel over de mogelijke ontwikkeling tot 2030.”

Het afgelopen jaar zagen we een aantal typische dilemma’s veelvuldig voorbijkomen:

Digitaal – fysiek / controle – vrijheid / nieuw – normaal / masker op – masker af / groei – ontwikkeling / feiten – fictie / morgen – overmorgen / plezier – angst / intimiteit – veiligheid

Voor elke aflevering van deze serie kiest de geïnterviewde er drie om op te reflecteren.

Intimiteit – veiligheid

,,Dat raakt de essentie van mijn ambt. In het kader van Covid-19 staat het bewaken van de openbare veiligheid haaks op mijn rol als burgermoeder. Bij dat laatste is intimiteit essentieel. Je hoort tijdens een gesprek van een uur soms het hele levensverhaal van een honderdjarige of een koppel dat zestig jaar getrouwd is. En hoe verdrietig is het als de burgemeester niet kan komen terwijl zij zich daarop verheugd hebben en – belangrijker nog – hun kleinkinderen al maanden niet zien? Dat is schrijnend. Hopelijk kan ik die ontmoetingen snel inhalen! Anderzijds denk ik nu ook al: hoe veilig kan een evenement zijn waarvoor ik een vergunning moet afgeven? Een festival is toch leuker als je een beetje intimiteit kunt voelen. Maar… is dat veilig?”

Morgen – overmorgen

,,In het begin was ik heel erg ín het moment. Met het bord op schoot in actie schieten, zodat onze boa’s binnen tien minuten het gesprek konden voeren met de horecaondernemers. Maar in de loop van het jaar ging ik als bestuurder veel strategischer kijken naar de dag van overmorgen.”

Controle – vrijheid

,,Als persoon vind ik vrijheid het hoogste goed. Mijn agenda zit dan wel altijd tjokvol, dat heb ik zelf in de hand. Maar hoe meer concessies ik nu doe omdat ik mezelf nodig voel als leider, des te meer ik beknibbel op mijn eigen vrijheid. In hoeverre ben ik dan nog in controle? Dat zoeken naar een balans is een continue opgave. In je werk, privé. Als burgemeester moet je niet acteren op de uitersten maar in het middenveld waar de meeste mensen zich bevinden. Daarnaast heeft de coronacrisis een polariserende uitwerking op de maatschappij. De omstandigheden waren dit jaar voor ons allemaal zó anders, dat het zoeken naar die balans ook mij veel extra energie kostte en voor menigeen een uitputtingsslag moet zijn geweest.