Donderdag de 12de: wat bestuursvoorzitter Helen Mertens van Maastricht UMC+ leerde van de coronacrisis

Donderdag 12 maart riep premier Rutte de Nederlanders op om thuis te gaan werken en sociaal contact te mijden. Wat nog even een ‘griepje’ leek, bracht ons vanaf die dag in een diepe crisis. Het jaar 2020 heeft veel losgemaakt. Hoe verandert dit jaar onze blik op de wereld? We blijken heel veel te kunnen, in dit jaar vol tegenstellingen. Maar wat willen we? Martijn Kagenaar spreekt erover met mensen die vooruit willen. Tot 12 maart schrijft hij elke week over wat zij leerden. In deze aflevering bestuursvoorzitter Helen Mertens van Maastricht UMC+.

,,Op donderdag de 12^e hadden we onze eerste patiënten al! Zondag 1 maart belde een van onze directeuren mij en zei: ‘Er komt iets heel bijzonders op ons af. We moeten ons crisisbeleidsteam bij elkaar roepen.’ Als enige medicus in de Raad van Bestuur was het logisch dat ik dat zou voorzitten. De volgende ochtend hadden we al onze eerste bijeenkomst. We waren razendsnel voorbereid, hadden bijvoorbeeld als eerste ziekenhuis tenten bij de eerste hulp voor de triage van Covid-patiënten.”

Italië en China

,,Wetenschappers uit ons huis hadden intensief contact met collega’s in Italië en China. Daarvan leerde ik dat het slechtste wat wij konden doen was dit te onderschatten. Toen de extra zorglocatie bij het MECC werd ingericht, dacht ik nog wel ‘laat het niet nodig zijn’, maar wist ik dat het wel nodig kón zijn. Het heeft maar weinig gescheeld of dat moest echt operationeel worden.”

Trots

,,Wij zijn een grote organisatie: achtduizend medewerkers, vijfduizend studenten. Wendbaarheid is dan vaak een probleem. Maar nu hebben we razendsnel onze processen geanalyseerd en anders ingericht omdat de grote aantallen patiënten in korte tijd dat vereisten. Het gevolg was dat onze besluitvorming er in die eerste piek totaal anders uitzag dan anders. Dat ons dat is gelukt maakt me wel trots.”

Benoeming

,,Tot lang in de eerste piek wist ik als enige dat ik in de race was om bestuursvoorzitter te worden. Ik heb in die fase gezien op wie ik in tijden van crisis een beroep kon doen en wie zijn talenten in de goede richting aanwendde. Toen eenmaal bekend werd dat ik de nieuwe voorzitter zou worden, was het extra bijzonder dat onze lijnen al zo kort waren en we samen in hetzelfde schuitje zaten.”

Routine kwijt

,,Dit was een onbekende ziekte. Als je zag hoe snel sommige patiënten verslechterden, vroeg je je wel eens af of onze zorg wel de juiste was. Iedereen was zijn routine kwijt. Als verpleegkundige van een kinder-IC meedraaien op een volwassenen-IC, is compleet iets anders. Als jij met jouw ervaring bij zieke kinderen opeens met medicatie of materiaal voor volwassenen moet omgaan of volwassenen ziet overlijden, dan geeft dat veel onzekerheid.”

Voor de kiezen

,,Een campagne die we lanceerden om helpende handen te werven leverde immense stromen helpers op. Ze hadden niet allemaal zorgervaring, maar konden wel het verplegend personeel ontlasten en andere taken overnemen. De saamhorigheid was geweldig. Ook intern: het was opeens niet meer ‘ik en mijn winkel’ maar ‘wij allemaal’. Om mensen op mentaal vlak te ondersteunen zijn wij al vroeg begonnen met het aanbieden van psychosociale ondersteuning en lanceerden we een ondersteuningsapp.”

Takenpakket ontrafeld

,,We zijn gaan kijken welke taken een verpleegkundige moet doen en welke taken ook door iemand anders kunnen worden gedaan. Op afdelingen waar voorheen alleen verpleegkundigen werkten, werken nu zorgassistenten en verzorgenden. Die halen bedden, houden voorraden op peil, lopen met iPads langs de bedden voor contact van patiënten met familie, doen toegangscontroles. Allemaal ter ontlasting van de verpleegkundige. Covid heet ook die ‘taakdifferentiatie’ flink versneld. Dat moesten we al doen, maar nu voeren we die eerder in dan voorzien.”

Mooiste baan

,,Als je ziet welke impact je kunt hebben, dáár doe ik het voor. Los van alle persoonlijke en maatschappelijke ellende heeft Covid ons huis ook goede dingen gebracht. De toegenomen slagkracht wordt door de hele organisatie als een enorme plus gezien. Ik hoop dat we die kunnen vasthouden.”

Digitale zorg

,,Na de eerste piek hadden we even een adempauze en tijd om te evalueren. Daaruit bleek onder meer dat medewerkers de digitale zorg graag wilden houden. Covid heeft ook dat proces enorm versneld. Beeldbellen bijvoorbeeld beviel beter dan we dachten. Patiënten en medewerkers reageerden er heel positief op. Het levert ook veel op natuurlijk: je hoeft niet te parkeren, je verliest geen tijd, je CO₂-voetafdruk wordt kleiner en patiënten blijven in hun eigen omgeving.”

Overgewicht

,,Covid heeft andermaal bewezen hoe belangrijk het is om gezond te zijn en daar zelf de regie in te nemen. Mensen met overgewicht blijken een stuk vatbaarder. Met onze preventieve aanpak blijven we dus zeker doorgaan.”

Succesfactor

We hebben met alle partners in de regio hechtere relaties gekregen. Wanneer een ander ziekenhuis kampte met een grotere toeloop aan patiënten, gingen wij meteen met een busje daarheen. Het verdelen van de vaccinaties over de Limburgse ziekenhuizen is ook een goed voorbeeld. En omdat zorggroep Adelante en verpleeg- en verzorgingshuizen in de regio een Covid-afdeling inrichtten, konden wij patiënten naar hen doorzenden en zelf weer nieuwe mensen opnemen. Zelfs medewerkers van André Rieu hebben zich aangeboden ons te helpen!”

Tropenjaar

Het zijn wel extreme tijden. Normaal speel ik in het weekend graag klassieke muziek, maar mijn piano heb ik nu alleen met Kerstmis aangeraakt. Daar heb ik dit jaar niet de rust voor. Maar dat komt straks wel weer!”

Bijzondere start als voorzitter

,,Ik ben blij dat ik hier al werkte, kende het huis goed. Als ik pas op 1 oktober was gestart, was alles veel lastiger geweest. Maar ik zie uit naar de tijd dat Covid mijn agenda niet meer beheerst. Dat ik de nieuwe integratie van kliniek en faculteit kan oppakken en privé weer wat tijd overhoudt.”

Het afgelopen jaar zagen we een aantal typische dilemma’s veelvuldig voorbijkomen:

Digitaal – fysiek / controle – vrijheid / nieuw – normaal / masker op – masker af / groei – ontwikkeling / feiten – fictie / morgen – overmorgen / plezier – angst / intimiteit – veiligheid

Voor elke aflevering van deze serie kiest de geïnterviewde er drie om op te reflecteren.

Fysiek – digitaal

,,Fysiek wat moet, digitaal wat kan. Het slechtnieuwsgesprek is een goed voorbeeld. Daarvan dachten we dat je elkaar echt in de ogen moet kijken. Nu kan dat niet. En wat blijkt? Die gesprekken worden een stuk beter in de ogen van patiënten en medewerkers! Enerzijds omdat mensen in hun vertrouwde omgeving zijn, anderzijds omdat je het gesprek in tweeën kunt splitsen. Eerst het slechte nieuws. Dat moet vaak even indalen. En dan bespreek je de voortgang later die dag. Maar het blijft natuurlijk mensenwerk, waarbij de persoonlijke aandacht hoog in het vaandel moet staan! Of dat nu digitaal is of fysiek.”

Masker op – masker af

,,Als leider moet je voorbeeldgedrag vertonen. Maar iedereen heeft ook behoefte aan balans. Dus bij mij gaat heus wel eens het masker af en kruip ik met een dikke trui even lekker weg op de bank. Je moet daar de tijd voor kunnen nemen.”

Feiten – fictie

,,We hebben gezien dat allerlei mensen opeens ‘verstand’ hebben van epidemiologie, mondkapjes en lockdowns. Maar als je er niks van weet, hou dan je mond of doe onderzoek! Het is onze verantwoordelijkheid om alles wat we weten te delen met de omgeving. En als mensen het virus ontkennen, moet je er zonder waardeoordeel achter komen hoe ze tot dat standpunt komen. Maar ik heb met eigen ogen gezien waar Covid toe kan leiden: er valt echt niks te ontkennen!”