Consortium Grensmaas wint vertrouwen bevolking
Het project Grensmaas. Ooit verguisd en weggehoond. Het project levert hoogwaterbeveiliging en duizend hectare nieuwe natuur op tussen Maastricht en Roosteren. De kosten van dit grootste rivierbeveiligingsproject in uitvoering in Nederland bedragen zo’n 550 miljoen euro. Die worden betaald met de opbrengst van de verkoop van zand en grind. In totaal wordt er 54 miljoen ton grind afgegraven door Consortium Grensmaas. En daar zat de pijn. De inwoners vreesden niet alleen langdurige overlast; ze vonden het ook onrechtvaardig dat ze voor hun veiligheid moesten betalen met grind.
Alleszeggende symboliek. Meer dan tien jaar lang stond langs de doorgaande weg in Schipperskerk een protestbord met het opschrift Stop de grindhonger. Schipperskerk was een van de haarden van verzet tegen het project Grensmaas. ,,We hebben niets te klagen. Er wordt volop rekening met de inwoners gehouden. De samenwerking met het Consortium verloopt goed,” zegt Guus Kitzen, criticus van het eerste uur, oud-wethouder van Born en inwoner van Schipperskerk. Het protestbord is onlangs verwijderd. Kitzen: ,,Er valt gewoon niets meer te protesteren”
Acht jaar is Consortium Grensmaas, de alliantie van aannemers, grindproducenten en Natuurmonumenten nu aan het werk in Zuid-Limburg. Borgharen en Geulle aan de Maas zijn de eerste afgeronde locaties. Niets herinnert in die dorpen meer aan het volledig omgewoelde landschap tijdens de uitvoering langs de rivier.
De Maas heeft er veel meer ruimte gekregen door verbreding van het stroombed. Bij vergelijkbare waterstanden als in 1993 en 1995, toen grote delen van Limburg overstroomden, houden die dorpen het nu droog. Waar een paar jaar geleden nog megakranen, bulldozers en vrachtauto’s de horizon bepaalden, ontwikkelen zich nu uitgestrekte natuurgebieden. Met bijzondere flora en fauna. Met Galloway runderen en Konikspaarden als grazers. Over een paar jaar zijn het groene pareltjes van het grensoverschrijdende RivierPark Maasvallei, die voor een nieuwe recreatieve injectie in het riviergebied zorgt.
Schipperskerk staat niet alleen. Ook in Borgharen, Itteren en Geulle aan de Maas wordt met veel waardering gesproken over Consortium Grensmaas. De inwoners hebben zich zelfs opgeworpen als ambassadeur voor het project. Delegaties uit die dorpen schilderen hun positieve verhalen als het Consortium op volgende locaties aan de slag gaat, of inwoners van dorpen ontvangt waar soortgelijke hoogwaterprojecten op stapel staan.
Directeur Kees van der Veeken van Consortium Grensmaas vat het succes van zijn organisatie samen in negen woorden: ,,Zeggen wat je doet en doen wat je zegt.” Het Consortium neemt de inwoners aan de hand mee tijdens de uitvoering. Met korte lijnen en een deur die altijd openstaat. En de inwoners worden periodiek bijgepraat in klankbordgroepen. Van der Veeken: ,,We zijn open en eerlijk. Ook wij maken fouten. Die verbloemen we niet, maar komen er zelf mee op de proppen.”
Maar er is meer. Het Consortium heeft oog voor wat er leeft in de gemeenschappen langs de Zuid-Limburgse Maas. De werkgelegenheid bijvoorbeeld. Waar mogelijk worden lokale en regionale bedrijven ingehuurd voor onderdelen van het werk. De inwoners worden betrokken bij de inrichting van de natuurgebieden. Tussen Itteren en Borgharen heeft het Consortium jaren eerder dan gepland een fietspad aangelegd, zodat de jeugd veilig naar school kan. In Geulle aan de Maas en Voulwames werd op huiskamerniveau met bewoners afspraken gemaakt over extra maatregelen. Door een gewijzigde uitvoering kregen die kernen tot 1200 grindtransporten per dag langs hun woningen. Uiteindelijk kon dat werk zonder een enkel bezwaarschrift uitgevoerd worden. Borgharen heeft met ondersteuning van het Consortium sinds kort een monument dat herinnert aan de indrukwekkende archeologische vondst van het massapaardengraf, dat terug te voeren is op de belegering van Maastricht in 1794. En het Consortium verleent medewerking aan de uitvoering van de Grensmaasopera.
Van der Veeken: ,,Volgens de huidige planning zijn we nog tot 2025 aan de slag in Limburg. We hebben ons voorgenomen iets moois achter laten in de provincie. Tijdens ons verblijf hier willen we ons ook graag manifesteren als goede partner. En dat betekent dat je binnen de grenzen van wat mogelijk is ook oog hebt voor de Limburgse cultuur en de Limburgse historie.”
De wijze waarop het Consortium samenwerkt met de omgeving, is niet onopgemerkt gebleven. Voor de provincie is het project Grensmaas een voorbeeld van burgerparticipatie. Ook in Den Haag klinken complimenten.
Inmiddels trekt de Grensmaaskaravaan verder. In Sittard-Geleen is het Consortium, waar zo’n 175 mensen werken, bezig met de voorbereidingen van de uitvoering van de grootste locatie: Trierveld en Koeweide . Ten noorden van Schipperskerk wordt een grote werkhaven en een voordepot aangelegd. Bij Visserweert start de komende maanden de bouw van een hoogwaterbrug in combinatie met de aanleg van een nevengeul. En dan volgen ook nog Grevenbicht, Nattenhoven, Urmond, Bosscherveld, Meers en Maasband.
Het Consortium voert het project trouwens uit voor eigen rekening en risico op basis van zogenaamde zelfrealisatie. De overheid is geen opdrachtgever, maar partner die er op toeziet dat het Consortium zich aan de contractuele afspraken houdt. Het rendement van het project stond de afgelopen jaren overigens behoorlijk onder druk. De economische crisis betekende dat ook de afzet van zand en grind onderuit ging. Nieuwe afspraken waren nodig om de uitvoering van het project efficiënter en goedkoper te maken.
Directeur Van der Veeken: ,,De samenwerking met gemeenten, provincie, het waterschap en Rijkswaterstaat verloopt prima. En ook met de Vlaamse overheid zitten we geregeld aan tafel. Met al die partijen samen zorgen we ervoor dat duizenden inwoners langs de Maas veel minder risico op een nieuwe overstroming lopen. En daar is het uiteindelijk allemaal om begonnen.”
