Waar blijven de westerse feministen in de vrijheidsstrijd van hun Iraanse zusters?
De strijd van de Iraanse vrouwen voor meer vrijheid gaat me nauw aan het hart. Het is intens triest om te zien in welk harnas zij zitten en geen kant op kunnen vanwege een nietsontziende onderdrukking van de islamitische leiders en hun politiediensten.
Als je foto’s van vóór 1979 ziet uit de hoofdstad Teheran, dan leek dat toen wel het Parijs van het Midden-Oosten. Het land heette nog Perzië, de vrouwen liepen er modern gekleed bij, zij werden gerespecteerd. Er was een soort van koningshuis met de Sjah aan het hoofd. Dat was niet al te democratisch zoals nergens in die regio, maar het land functioneerde wel.
Ongelofelijk wat voor een durf die vrouwen tonen door openlijk hun hoofddoek af te doen, met gevaar voor eigen leven’
In 1979 kwam de streng geestelijk leider Khomeini terug in het land na een ballingschap in Frankrijk. Ik kan me nog de reportages op de VPRO-radio herinneren, waarin ‘de revolutie van het volk’ werd toegejuicht. Er werd gesproken over ‘bevrijding’, dictator Sjah moest vluchten. Ik nam die gedachte over, want de VPRO was progressief en dat etiket plakte ik mezelf ook op, met de beste idealen in het achterhoofd.
In de jaren erna bleek hoe fout we met z’n allen zaten, de dictatuur die ervoor terug kwam, was vele malen erger dan het bewind van de Sjah. De geestelijken grepen de macht, het geloof werd de wet. Vrouwen moesten zich verplicht van top tot teen gaan bedekken, de speciale religieuze politie kijkt er nauwlettend op toe.
Sinds de jonge vrouw Mahsa Amini door politiegeweld om het leven is gekomen, enkel omdat haar hoofddoek niet ver genoeg naar voren was geschoven, pikken veel vrouwen het niet langer in het huidige Iran en durven ze met gevaar voor eigen leven de straat op te gaan. Inmiddels zijn er tientallen vrouwen gestorven door het grove geweld van de politie en daaraan gekoppelde milities.
Ongelofelijk wat voor een durf die vrouwen tonen door openlijk hun hoofddoek af te doen, en zo hun leven niet meer zeker zijn. Maar ze willen vrijheid, ze willen niet langer opgesloten zitten en als tweederangs burgers behandeld worden.
Veel Iraniërs in het buitenland doen oproepen, vooral in het westen, om hun ‘zusters’ bij te staan en druk uit te oefenen op het hardvochtige regime in Teheran. Maar wat ik nou merkwaardig vind, dat is dat je uit feministische hoek in het westen nauwelijks steunbetuigingen ziet. Geen demonstraties in Amsterdam, Brussel of Londen, althans toch niet geïnitieerd door westerse vrouwen. Sterker nog, het is bijvoorbeeld in Nederland de feministische beweging die zich vooral inzet voor het recht van vrouwen om ook hier in allerlei functies en posities een hoofddoek te mogen dragen. Dat wordt blijkbaar gebracht als een teken van bevrijding onder de noemer van ‘diversiteit’. De omgekeerde wereld.
Nu moet iedere vrouw die dat wil maar een hoofddoek dragen hoor, al vind ik dat in bepaalde neutrale functies onwenselijk. Maar helaas ken ik persoonlijk heel wat voorbeelden van vrouwen, die dat doen onder druk van de cultuur in de eigen achterban. Ik zie het gewoon voor mijn ogen gebeuren. Ik betwijfel in sterke mate of hier sprake is van vrije wil en in een aantal gevallen weet ik zeker dat dit niet zo is. Je ziet zelfs meisjes van 13-14 jaar met zo’n doek lopen. Is dat uit zelfstandige godsdienstige overtuiging? Kritiek durft niemand te geven uit angst om voor racist te worden uitgemaakt. Waardoor het thema helaas door extreem-rechts kan worden binnengehaald, waar het niet thuishoort.
En de basisvraag blijft voor mij, als een vrouw zich moet bedekken om geen seksuele gevoelens uit te lokken bij mannen – want dat idee zit er achter – waarom bedekken mannen zich dan ook niet? Want toevallig hebben vrouwen ook seksuele gevoelens. Het antwoord is helaas eenvoudig: de man staat in deze cultuur boven de vrouw. In de westerse cultuur is dat eeuwen ook het geval geweest, daar is gelukkig niet meer veel van over. Maar in een aantal andere culturen – niet alleen de islamitische – geldt dat adagium nog tot op de dag van vandaag en lijkt het zelfs steeds strenger te worden. Achter dat principe kan zich toch geen enkele feministe, die zegt op te komen voor de gelijke positie van de vrouw, gaan staan?
Ik hoop intussen dat de vrouwen in Iran slagen in hun revolutie, maar ik vrees dat zij letterlijk neergeslagen gaan worden door schofterige politiemannen. Uit naam van het geloof, dat ook hier weer als politieke machtsfactor misbruikt wordt.
