De TEFAF-overval en de Nederlandse aanpak

Het komt niet zo vaak voor dat Maastricht wereldnieuws is. Ik bedoel in de nieuwsbulletins van Los Angeles tot Sydney. Dat was in 1991/1992 met het Verdrag van Maastricht. Jawel, TEFAF was en is ook internationaal beroemd, maar dan puur in de kringen van kunstliefhebbers, daarbuiten niet. Zoals André Rieu beroemd is in een bepaalde categorie muziekliefhebbers.

Deze week was Maastricht weer eens te zien in zowat alle televisie-journaals op deze aardbol. Maar daar waar het Europees Verdrag nog iets was waar je wellicht trots op kon zijn, was dat nu niet het geval met de gewapende bende die TEFAF overviel. Gekleed als gentlemen, met hamers en automatische wapens, gewoon op klaarlichte dag tijdens een geopende beurs. Brutaler kun je het niet bedenken. En we kregen het ook nog eens vol in beeld door de overal aanwezige mobiele telefoons. Netflix had het niet beter kunnen registreren.

Was ik erbij, zo werd mij meermaals gevraagd. Nee, het was de eerste ochtend dat ik besloten had niet om 9 uur maar om 12 uur op de beursvloer te zijn. Want we hadden al veel videoproducties gedraaid met alle prachtige kunst. We moesten even op de rem trappen. En dan had ik ook even tijd om alle mails van die week weer een beetje bij te werken. Mijn hartslag ging omhoog toen ik een app van mijn zoon Xavier vanaf de beurs kreeg. Dat hij vlakbij onze stand gewapende mannen had voorbij zien rennen en dat er een ontruimingsplan in werking trad. Ik sprong in de auto. Niet uit sensatie maar vanuit enerzijds mijn vak maar anderzijds ook medeverantwoordelijkheid voor onze stand op de beurs. Is iedereen in orde, dat is het eerste waar je aan denkt.

In de uren erna krijg je dan de nodige landelijke media aan de lijn voor meer informatie en sta je aan het einde van de middag live voor de L1-camera om de hectische dag samen te vatten. Je pakt op zo’n moment je modus als verslaggever automatisch op, nuchter en informerend, de rust bewarend.

Ik ga uiteraard niet de veiligheidsadviseur uithangen, want dat is niet mijn vak. Een paar kanttekeningen wil ik wel plaatsen. Ik denk dat de TEFAF-organisatie de beveiliging heel serieus oppakt. Het kost een hoop geld, er lopen veel bewakers rond, er hangen veel camera’s en er zijn ook allerlei ‘onzichtbare’ maatregelen. Allemaal prima. En achteraf kun je makkelijk zeggen, had dat niet meer moeten zijn.

Zelf denk ik dat je het qua verantwoordelijkheid over een andere boeg moet gooien. Natuurlijk gaat TEFAF zich beraden over nog scherpere maatregelen, die gaan er zeker komen. Maar ik hoorde iemand van de Gemeente Maastricht zeggen dat de beveiliging een kwestie voor TEFAF is. Dat vind ik dus niet. Binnen wel, maar in de schil er omheen is het van groot maatschappelijk belang. Dan gaat het niet alleen om het bewaken van dure kunst, maar ook om de veiligheid van de bezoekers. Zoals bij voetbalwedstrijden, popfestivals en andere grote evenementen. Want we mogen nog van geluk spreken dat alleen kostbare juwelen zijn gestolen en er geen slachtoffers zijn gevallen.

De politie hoort daar gewoon duidelijk zichtbaar aanwezig te zijn, want het is een internationaal mega-evenement. Het gaat niet alleen om het belang van TEFAF, het gaat om de veiligheid en het imago van de hele stad. Tot nu toe is het zo dat de politie tijdens TEFAF het MECC wat vaker in de surveillance meeneemt. Tja, denk ik dan, dat schiet niet echt op.

De politie hoort daar gewoon duidelijk zichtbaar aanwezig te zijn, want het is een internationaal mega-evenement

In mei was ik zoals jaarlijks bij het filmfestival in Cannes. Anders, maar in zijn soort ook een van de grootste evenementen ter wereld. Met mijn accreditatie word ik daar telkens gefouilleerd, moet door zo’n metaaldetector-poortje, mijn badge wordt gescand, mijn ID wordt gecontroleerd. M’n tas wordt helemaal doorzocht. En met een speciaal softwareprogramma op een iPad word ik nog ‘ingeschat’ voor een eventuele extra controle. Nee, niet etnisch gebaseerd, ik denk meer op basis van nervositeit en dergelijke. Voor de deur staan dan ook nog gendarmes met automatische geweren. In de omgeving van het Palais des Festivals (zeg maar het plaatselijke MECC) zie je tientallen agenten op straat. Niet in de auto, gewoon tussen de mensen. Vind ik dat erg of intimiderend? Nee, ik denk dat ze goed zijn voorbereid, het geeft mij een prettig gevoel.

Volgend jaar ook op TEFAF? Nee, dat lijkt me wat veel. In Cannes heeft het onder meer ook te maken met de eerdere aanslagen in onder meer Nice. Maar toch, een sterkere rol voor de politie lijkt me bij TEFAF heel wenselijk. In Nederland zijn we vaak terughoudend. Je ziet niet veel politie in de binnensteden lopen. Die surveilleren in hun auto’s. Voor mij mogen er ook wel een aantal rondlopen, gewoon tussen de mensen. Dan heb je nog die privacy etgeving. Die maakt het ook allemaal onnodig lastig. Bij TEFAF mogen de beveiligers daarom niet eens fouilleren. Een politieman onder bepaalde omstandigheden wel, maar die kom je binnen en buiten niet tegen. Ik vrees dat we in Nederland te soft, te naïef zijn. De politie roept al jaren dat de criminaliteitscijfers omlaag gaan. Ja, statistisch wil ik dat wel geloven. Want veel mensen die ik ken doen geen aangifte meer na een diefstal of beroving. Heeft weinig zin.

De realiteit is dat de dreiging in de maatschappij echt wel groter is geworden. De vraag is wanneer we dat in Nederland gaan beseffen. En wanneer dus ook de overheid in Maastricht gaat concluderen dat de veiligheid rond een fantastische beurs als TEFAF niet alleen een particuliere aangelegenheid is, maar eentje van algemeen belang, afgestemd op de realiteit van vandaag. Dat mag niet een kwestie van budget zijn.

Ik schat dat in Cannes tijdens het filmfestival zo’n 500 extra politiemensen uit het hele land worden gedetacheerd. Als we in Maastricht tijdens TEFAF eens beginnen met pakweg 25, dat zou al een heel mooi begin zijn. En vooral een signaal dat we het heel serieus nemen, die veiligheid.